مختصری از زندگی نامه ائمه

[آشنای غریب]

بررسی هر یک از ابعاد معنوی، علمی، اجتماعی و اخلاقی شخصیت علی بن موسی علیه السلام، اهمیت خاص خود را داراست. چه بساگروهی شیفته ی جنبه ی علمی و مناظرات و مباحثات آن حضرت باشند و در شناختن و نمایاندن چهره علمی آن امام، اهتمام فزونتری داشته باشند، ولی توجه به این حقیقت که علم، اخلاق و شخصیت اجتماعی و سیاسی امامان، تحت تأثیر شخصیت معنوی و عبادی ایشان قرار داشته است و آنان هرکمالی را از این رهگذرکسب کرده اند و خدا محوری منش وکنش آنان به ایشان عزت و امتیاز بخشیده است، این باور را تقویت خواهد کردکه بررسی این جنبه ی از زندگی امام علیه السلام شایسته تقدم و توجه فزونتر است. آنچه از جلوه های عبودیت و بندگی آن حضرت در آینه اخبار و نقلهای تاریخی به یاد مانده، در بیان فهرست گونه زیر می توان شاهد آن بود:
- شبها، کم می خوابید و بیشتر شب را به عبادت سپری می کرد.[1] .

- بسیاری از روزها را روزه داشت و بویژه روزهای اول، نیمه و آخر هر ماه را روزه می گرفت و می فرمود: «ذلک صوم الدهر»؛ اگر کسی این چند روز را روزه گیرد، به شخصی ماند که تمام عمر، روزه بوده است.[2] .

- سجده هایش بسیار طولانی بود، به گونه ای که اگر پس از نماز صبح در برابر حضرت حق، به خاک می افتاد، تا دمیدن آفتاب صبحگاهی، همچنان در سجده بود.[3] .

- قرآن بسیار تلاوت می کرد و انس امام علیه السلام با قرآن چنان بود که جز از قرآن نمی گفت، پاسخ او به هر پرسشی، از قرآن بود. تمثیلهای او نیز برگرفته از قرآن بود.[4] .
- هنگامی که در بستر خواب قرار می گرفت، به یاد خدا و تلاوت قرآن مشغول می شد.[5] .

- در تلاوت آیات نورانی قرآن، اگر به آیه ای می رسید که در آن سخن از دوزخ و کیفر الهی بود، سخت می گریست و ازآن به خدا پناهنده می شد.[6]
- به نماز در اول وقت اهتمام داشت، روزهایی نیزکه روزه داشتند، هنگام افطار، نخست نماز می خواندند.[7] .

- نوافل، بویژه نماز شب را حتی در سفر رها نمی کرد و چون ثلث آخر شب فرا می رسید، از بستر بر می خاست، در حالی که ذکر بر لب داشت. به محل وضو رفته، مسواک می کرد، وضو می گرفت، به نماز می ایستاد و هر شب، علاوه بر نافله شب، نماز جعفر طیار را نیز می خواند. تا هنگام نماز صبح و پس از انجام فریضه صبح، به تعقیبات ادامه داده، با طلوع خورشید، سجده ی شکر می کرد و این مرحله عبادی را به انجام می رسانید.[8] .
- همواره ذکر خدا را بر زبان داشت.[9] .
- از خدا سخت می ترسید.[10] .
- درغیر نماز نیز به مناجات با خدا، انس داشت.[11] .

- بسیاری وقتها، به خواندن نماز اشتغال داشت.[12] - رجاءبن ابی ضحاک، مأمور شد تا حضرت را از مدینه به- مرو، همراهی کند، خلیفه به وی دستور داد، در تمام شبانه روز و در طول سفر، ملازم و همراه امام علیه السلام باشد. او در پایان سفر چنین گفت:
«به خدا سوگند، کسی را نیافتم که از او پرهیزکارتر باشد و بیش از آن گرامی به یاد خدا و در خوف از خدا به سر برد.» [13] .
آنگاه وی به جلوه های مختلف عبادت امام نیز اشاره می کند، که در این مختصر نمی گنجد.

حضور امام رضا علیه السلام در میدان عبادت، حضوری انزوا طلبانه نبود و عبادت و بندگی به درگاه خدا را وسیله رها کردن مسۆولیتهای اجتماعی و پرداختن به واقعیتهای زندگی قرار نداده بود، بلکه آن گرامی در اوج زهد و تقوا، شخصیتی سازنده و حاضر در میدانهای علمی و اجتماعی بود؛ چنان که بدانها اشاره خواهیم داشت.

---

پی نوشت ها:
[1] بحارالانوار91:49.
[2] بحارالانوار 91:49.
[3] همان 90.
[4] همان.
[5] همان 94.
[6] همان.
[7] همان.
[8] همان 93.
[9] بحارالانوار 98،92،91:49.
[10] همان.
[11] همان.
[12] همان 91.

[13] عیون اخبار الرضا 180:2. «فوالله ما رأیت رجلا کان اتقی لله منه و لا اکثر ذکرا له فی جمیع اوقاته و منه و لا اشد خوفا لله عزو جل...».
بخش حریم رضوی