هوای نفس

[کبوتر حرم]

اهمیتِ بحث «هوای نفس» در زندگی و بندگی


1. هوای نفس نگاه انسان را به زندگی خراب می‌کند: کسی که نگاهش به «هوای نفس»، نگاه درستی نباشد، نگاهش به زندگی نیز نگاهی درست نخواهد بود. نگاه درست به هوای نفس این است که آن را زائد بدانیم. اگر زندگی انسان یعنی تأمین کردن منافع و نیازها و اگر زندگی انسان یعنی برطرف کردن مشکلات، پس باید گفت، موضوع «هوای» نفس تمام ابعاد زندگی انسان حضور دارد. چون تا «هوای نفس» و دلبخواهی‌های غیرواقعی را از واقعی تشخیص ندهیم، نگاه درستی به نیازها و مشکلات نخواهیم داشت. اگر کسی فلسفه مبارزه با هوای نفس را نداند، با مشکلاتش برخورد خوبی نخواهد داشت و از راحتی‌ها و نعمات خودش هم در زندگی نمی‌تواند خوب استفاده کند. (توضیح این مطلب در ادامه می‌آید.)

2. هوای نفس ارتباط انسان با خدا و بندگی را مخدوش می‌کند: نداشتنِ نگاهی صحیح به «هوای نفس» علاوه بر زندگی، بندگی انسان را هم مخدوش می‌کند. اگر انسان مفهوم «هوای‌نفس» را نشناسد، و فلسفة مبارزة با نفس را نداند، که چرا باید در زندگی مبارزه با نفس کرد، این انسان نگاهش به بندگی و عبودیت مخدوش خواهد شد. چون مدام با بندگی مشکل پیدا می‌کند؛ همیشه احکام الهی را در تعارض با «دل‌بخواهی‌»های خود می‌بیند و چون فلسفۀ مبارزه با هوس‌ها و «دل‌بخواهی‌»ها را نمی‌داند، رابطه‌اش با خداوندی که این مبارزه را به او تحمیل کرده است، خراب می‌شود.

«هوای نفس»، مسألة بسیار پیچیده‌ای است، تشخیص آن، مبارزة با آن از ظرافت‌ها و پیچیدگی‌های خاص برخوردار است. اینکه می‌گویند عرفا اهل «مراقبه» هستند و «مراقبه» برای آنها بسیار اهمیت دارد، به خاطر همین «هوای نفس» است. عرفا، اکثراً مراقب هوای نفس هستند.