علا مه حلی

[سید زاهد]

بسم الله الرحمن الرحیم

شيخ جمال الدين، ابو منصور، حسن بن يوسف بن على بن مطهر حلّى ملقب به علامه حلّى و علامه( على الإطلاق) در 27 رمضان سال 647 ه ق به دنيا آمد و در 21 محرم سال 726 ه ق در حلّه مزيديه وفات نمود و در يكى از صحن‏هاى روضه امير المؤمنين على عليه السلام در نجف اشرف دفن گرديد

نسب‏

پدر او شیخ
سديد الدين يوسف بن على بن مطهر حلّى از علماى برجسته و نامدار و داراى مقام علمى و اجتماعى بوده است

در هنگام حضور خواجه نصير الدين طوسى در حلّه و اجتماع علما براى ديدار او شيخ نجم الدين جعفر بن سعيد، در جواب درخواست خواجه براى معرفى عالم‏ترين افراد در علم كلام و اصول به شيخ سديد الدين و مفيد الدين محمد بن جهم اشاره كرد

پدر علامه حلّى در هنگام فتح بغداد توسط هلاكوخان با شجاعت و درايت خويش شهرهاى حلّه و كوفه را از تعرض مغول دور نگاه داشت در حالى كه اكثر مردم از ترس از آن شهر گريخته بودند و اكثر علما قبل از اطلاع از حال خليفه بغداد جرئت حضور در نزد هلاكوخان را نداشتند او به محضر سلطان رسيد و بدين وسيله به او اطمينان داد كه قلوب مردم اين دو شهر با اوست و با استناد به روايتى از على عليه السلام زوال خلافت بغداد را توسط هلاكو پيش بينى نمود

مادر علامه حلّى، خواهر محقق صاحب شرايع و دختر حسن بن ابى زكريا يحيى بن حسن بن سعيد هذلى حلّى است، و يكى از زنان عفيف و پاكدامن و عالم عصر خويش بوده و در خانه علم و شرف بزرگ شده بود

علامه دوران كودكى خويش را تحت تربيت پدر و مادر دلسوز و عالمش و تحت نظارت دايى بزرگوارش، محقق حلّى كه همچون پدرى مهربان براى او زحمت مى‏كشيد، گذراند

موقعيت شهر حله و اهل آن‏

شهر حلّه يكى از شهرهاى معروف و تاريخى عراق محسوب مى‏شود كه به دست سيف الدولة از قبيله بنى أسد ساخته شده است و در مدت حيات سيف الدولة بهترين و ارجمندترين شهرهاى عراق محسوب مى‏شده است

علامه از طرف پدر به آل مطهر منسوب است كه خانواده‏اى عربى از قبيله بنى اسد است اين قبيله بيشترين افراد را در شهر حله داشته‏اند و حكومت و آقايى متعلق به آنها بوده است و مردان بزرگى كه در حوزه‏هاى علمى و اجتماعى داراى رتبه بوده‏اند از اين قبيله برخاسته‏اند و براى شرف آنها كافى است كه امراى مزيدى بنيان گذاران حلّه واسع بر ويرانه‏هاى شهر بابل كه مهد تمدنى بزرگ در تاريخ انسان بوده است، از آنها بوده‏اند و ابن علقمى وزير شيعه خليفه عباسى المستعصم نيز از آنهاست

وقايع دوران كودكى علامه‏

علامه در دوران كودكى خويش شاهد هول عظيمى بوده است كه بر مردم شهر حلّه بواسطه هجوم مغولان به بغداد مسلط شده بود و بيشتر مردم از شهر فرار كرده به اطراف پناهنده شده بودند ولى اين خطر بواسطه درايت پدر علامه از اين شهر و كوفه برطرف گرديد

ليكن شهر بغداد شاهد فجايع بزرگى بود كه مغولان به بار آوردند و علامه نيز شاهد اين همه رنج و بدبختى مردم بود كه پير و جوان، زن و مرد و حتى بچه‏ها را فرا گرفت و قلب او را محزون و مجروح ساخت

پاسدارى از فرهنگ اصيل تشيع‏

علامه بحق به مجدد آثار شيعه توصيف شده است او در هيچ لحظه‏اى از عمرش از اين امر فارغ نبوده مناظرات بسيار او با علماى اهل سنت، كتاب‏هاى متعددش در توضيح مبانى شيعه و جواب‏هاى مستدل و منطقى به ايرادات مخالفان و تبليغ تشيع در طول زندگى گواه بر اين مسأله است

اساتيد

شخصى به نام« محرم



»

موضوع: خواندن و نوشتن و تعليم قرآن مجيد

شيخ سديد الدين حلّى( پدر علامه



)

موضوع: فقه و اصول، حديث، علم كلام

محقق حلّى( دايى علامه

موضوع: فقه و اصول، حديث، علم كلام( دايى او مانند پدرى مهربان برايش زحمت كشيد و بيشتر علومش مخصوصا فقه و اصول را نزد او فرا گرفت

شمس الدين محمد كيشى‏

موضوع: بعضى تأليفات او در علوم عقلى

شيخ نجم الدين على بن عمر كاتبى قزوينى‏

موضوع: كتاب« شرح كشف الأسرار عن غوامض الأفكار» در منطق از تأليفات خود اوست

خواجه نصير الدين طوسى‏

موضوع: كتاب شفاى ابن سينا در فلسفه و علم هيئت و رياضيات

برهان الدين فسفى‏

موضوع: بعضى تأليفات او در علم جدل و مناظره

ابن ميثم بحرانى شارح نهج البلاغة، موضوع: فقه

على بن طاوس، موضوع: فقه

احمد بن طاوس، موضوع: فقه

شيخ نجيب الدين يحيى بن حسن بن سعيد حلّى، صاحب الجامع( پسر عموى مادر علامه

شيخ حسن بن محمد صنعانى‏

شمس الدين عبد اللّه بخارى‏

شيخ جمال الدين محمد بلخى‏

شيخ مفيد الدين محمد بن على بن محمد بن جهم حلّى اسدى

شاگردان‏

علامه يكى از علمايى است كه شاگردان زيادى تربيت كرده است بنابر نقلى نزديك به 500 مجتهد از درس او فارغ التحصيل شده‏اند ولى نام اكثر آنها در تاريخ نمانده است اينك تعدادى از آنهايى كه نسبت شاگردى علامه به آنها داده شده در اينجا ذكر مى‏شود

فخر المحققين( فرزند علامه

قطب الدين رازى، شارح شمسيه‏

عميد الدين عبد المطلّب حسينى اعرجى حلّى و برادرش ضياء الدين عبد اللّه( پسران خواهر علامه

تاج الدين محمد بن قاسم بن معيه حسنى حلّى‏

احمد بن ابراهيم بن محمد بن حسن بن زهره صادقى حلبى‏

شيخ زين الدين ابو الحسن على بن احمد بن طرّاد مطاربادى‏

محمد بن على جرجانى‏

رضى الدين ابو الحسن علّى بن احمد مزيدى حلّى‏

جمال الدين حسينى مرعشى طبرسى آملى‏

ابو الحسن محمد استرآبادى‏

زين الدين نيشابورى‏

شمس الدين محمد حلّى‏

تاج الدين محمود بن زين الدين محمد بن عبد الواحد رازى‏

تأليفات‏

در ميان گفته‏ها درباره تعداد كتاب‏هاى علامه، سخن‏هاى مختلفى موجود است بعضى 60 و بعضى 95 و بعضى افزون بر 120 كتاب را به او نسبت مى‏دهند

اين كتاب‏ها در موضوعات مختلف نوشته شده‏اند به صورتى كه مى‏توان گفت در علوم رسمى حوزه در آن زمان هيچ علمى نيست مگر اين كه علامه در آن زمينه كتاب نوشته است

محققان از اين كتاب‏ها 101 كتاب را يقينا به او منتسب مى‏دانند و در نسبت 23 كتاب به او شك دارند و 10 كتاب را بطور يقين از او نمى‏دانند در اين جا به توضيح مختصرى از كتاب‏هاى او در موضوعات مختلف مى‏پردازيم

علم فقه‏

تبصرة المتعلمين‏

منتهى المطلب في تحقيق المذهب‏

إرشاد الأذهان في أحكام الإيمان‏

تحرير الأحكام الشرعية

كتابى است كه تمام فروع و جزئيات فقه در آن آمده است بدون استدلال بر آنها و در چهار مجلد نگارش يافته است مسائل اين كتاب بالغ بر چهل هزار مسأله مى‏باشد

جلد اول در دهم ربيع الأول سال 690 ه ق و جلد دوم در اول جمادى الثانية سال 691 ه ق و جلد سوم در صفر المظفّر سال 697 ه ق و آخرين جلد در هشتم شوال 697 ه ق پايان يافته است

قواعد الأحكام في مسائل الحلال و الحرام

مختلف الشيعة في أحكام الشريعة

تذكرة الفقهاء

نهاية الأحكام‏

تسبيل الأذهان إلى أحكام الإيمان‏

تسليك الأفهام في معرفة الأحكام و غيره

تاريخ وفات مؤلف: 726 ق‏