فلسفه تشريع ازدواج موقت در اسلام

[مشکات]

mall">...ادامه

پاسخ سوال دوم:

اما در خصوص مسئله‌ی ظلم به زنان که بسیار شایع می‌کنند، دقت شود که اولاً مردان با اجنه یا ملائک ازدواج موقت نمی‌کنند، بلکه با زنان ازدواج می‌کنند، پس ازدواج موقت برای آنان نیز جایز است.
اما تفاوت در ازدواج مجدد است که آن هم به تفاوت شرایط طبیعی زن و مرد بر می‌گردد که علم در این خصوص مباحث بسیاری مطرح و تثبیت کرده است.
در هر حال زن نیز می‌تواند به صورت متعدد ازدواج موقت داشته باشد و البته لازمه‌‌اش آن است که در زمان واحد همسر دو مرد نباشد که با شرایط روحی، فطری و جسمی خودش نیز سازگاری ندارد.
چنان چه در میان همه‌ی ملل عالم این معنا مشهود و متعارف و مقبول است.

به راستی اگر زن بی‌همسری نیاز جنسی داشته باشد (که طبیعی هم هست و باید داشته باشد)،
و نتواند یا نخواهد که ازدواج کند، و یا می‌خواهد ازدواجی داشته باشد، اما مسئولیت‌های کمتری متوجه او شود و اصلاً کسی هم نفهمد، چه باید بکند؟!
ریاضت بکشد؟
یا العیاذ بالله هرزه‌گی کند؟
یا به صورت موقت، اگر چه یک شب، با مردی که مایل به اوست ازدواج کند و با طلاقی زودرس و توافق شده از او جدا شود؟!
تمامی افراد یا مکاتبی که ازدواج موقت را ظلم به زن خواندند، او را به رذالت زنا و استثمار دعوت کردند.
و اکثر هجمه‌های گسترده در جنگ نرم بر علیه «ازدواج موقت» به خاطر این است که راه زنا را سد می‌نماید و بالتبع کفار و زیاده‌طلبان و استثمارگران را در راه رسیدن به اهداف، منافع و مطامع‌شان نا امید می‌سازد.
آیا هیچ فکر کرده‌ایم که اگر زنا و سوء استفاده‌ی جنسی از زنان (تحت عنوان آزادی جنسی یا هر عنوان دیگری) جمع یا محدود شود، فقط در بعد اقتصادی چه ضررهای کلانی را متوجه جیب کثیف سرمایه‌داران خوش‌گذران و سران زر و زور و تزویر می‌کند.


پاسخ سوال سوم:

عليرغم پذيرش اين نوع نكاح در شرع و قانون همواره بحث بين معتقدان و منتقدان اين نوع ازدواج رواج داشته است.
علت هم آنست كه هر گروهي با ديدگاه خاص و از زاويه‏اي خاص به قضاوت مي‏نشيند. بنظر مي‏آيد براي قضاوت نمودن بين اين دو عقيده و اشراف به بحث لازم باشد ادله‏ي هر گروه را مورد بررسي قرار دهيم:

الف: ادله‏ي منتقدين نكاح منقطع:

1. عده‏اي اين نوع ازدواج را راهي براي سوء استفاده دانسته‏اند.

اين عده هميشه پيرمرد پول داري را تصور مي‏كنند كه براي خوشگذراني، دختري را صيغه مي‏كند و بعد از ارضاء شهواتش او را رها مي‏سازد،
يا مرد زن‏داري كه بي‏اعتناء به خانواده‏اش هر روز بدنبال يك زيباروئي است كه بتواند او را اسير كند و كام گيرد و...
در جواب اين عده همين بس كه، همه‏ي آزاديهاي قانوني و تأسيسهاي حقوقي مي‏توانند مورد سوء استفاده قرار گيرند في المثل حق رانندگي كه يك حق مشروع و پسنديده‏اي است توسط يك عده‏اي به بدترين نحو مورد استفاده قرار مي‏گيرد و حتي منجر به وارد آمدن خسارت جاني و مالي مي‏شود.
پس بدين ترتيب بايد گفت حق رانندگي يك امري مذموم و پليد است در حالي كه چنين نيست.
پس ملاحظه مي‏فرمائيد اگر عده‏اي از اين نهاد حقوقي به جهت سوء استفاده بهره‏برداري مي‏كنند اين امر خدشه‏اي به اصل آن نهاد وارد نمي‏كند بلكه ايراد به خود اين افراد يا گريزگاههاي قانوني و... وارد است.

mall">2. عده‏اي ديگر از مخالفين با تشبيه نكاح منقطع به كرايه و اجاره، سعي دارند كه وانمود نمايند زني كه صيغه مي‏شود در واقع به اجاره‏ي زوج خويش درآمده است و اينرا خلاف شأن زن مي‏دانند و اين را سوء استفاده از زن دانسته‏اند.

در جواب اين عده بايد عرض نماييم كه اولاً آن چه كه خلاف شأن زن است آن است كه زن همچون كالائي بدون هيچ حق و حقوقي و بدون هيچ ضابطه‏اي مورد بهره‏برداري جنسي قرار گيرد يعني دقيقا آن چه كه در دنياي غرب اتفاق مي‏افتد يا آن چه كه در نزد افراد لاابالي و بي‏بند و بار در مشرق زمين مي‏گذرد. اين كه زن اين چنين مورد سوء استفاده قرار گيرد، خلاف شأن زن است يا اين كه او به طور قانوني و مشروع با حفظ حقوقش به استمتاعاتش دسترسي نمايد؟

ثانيا: به فرض كه عقد نكاح منقطع در مواردي شبيه عقد اجاره باشد، آيا اين دليل مي‏شود كه اين دو عقد يكي باشند؟ در حالي كه مي‏دانيم اين دو عقد در خيلي از اوصافش با يكديگر متفاوتند.

ثالثا: نكته‏اي كه مخالفين از آن غفلت ورزيده‏اند آن است كه ايشان گمان مي‏كنند در عقد نكاح منقطع فقط مرد است كه بهره مي‏بردو زن در اينجا هيچ بهره‏اي نمي‏برد در حالي كه بهره‏مندي ايندو طرفيني است. و همانطور كه زن در مقابل مرد تكاليفي دارد، حقوقي نيز دارد و برعكس.

3. عده‏اي ديگر متعه و نكاح منقطع را سدي در جهت تشكيل خانواده مي‏دانند. چرا كه افراد اگر براي ارضاء نيازهايشان به سهولت دسترسي به ديگري داشته باشند انگيزه‏شان براي تشكيل دائمي خانواده كم مي‏شود.(اسماعيل هادي، دورنماي حقوقي ازدواج موقت، ص 90 ـ 75).

ما به اين دسته مي‏گوييم همانطوري كه شما با ديد منفي نگاه مي‏كنيد و اين امر را سدي براي تشكيل خانواده مي‏دانيد ما از زاويه‏ي مثبت به اين نهاد مي‏نگريم و آنرا زمينه‏ساز تشكيل خانواده‏ي دائمي مي‏دانيم كه بعدا توضيح بيشتري مي‏دهيم. بدين ترتيب ملاحظه مي‏شود مبناي اكثر استدلال مخالفين همان سوء استفاده‏هايي است كه از اين نوع ازدواج مي‏شود كه در قسمت 1 جواب اين امر داده شد.

ب. ادله‏ي موافقين نكاح منقطع:

1. عده‏اي از موافقين معتقدند كه در اجتماعي كه دسترسي به ازدواج دائم روز به روز مشكل‏تر مي‏شود، ازدواج موقت راهكار مناسبي است تا افراد بتوانند در كنار يكديگر به آرامش برسند و بدين ترتيب متعه مانع رواج فساد و فحشاء مي‏شود.

mall">2. اگر اين نوع ازدواج در غياب نكاح دائم تجويز نشود افراد براي ارضاء روحي و جنسي خويش به روابط آزاد و نامشروع روي مي‏آورند و بديهي است كه اين روابط آزاد از هيچ انضباط و نظم و تعهدي نمي‏تواند برخوردار باشد.
در حالي كه نكاح منقطع براي طرفين تعهد و مسؤوليت ايجاد مي‏كند.
بفرض زن از زوج مي‏تواند طلب نفقه كند يا اين كه مشخص كند اگر فرزندي حاصل شد، تكليف او چگونه باشد. كه هر يك از اين مسؤوليت‏ها مي‏تواند ضمانت قانوني داشته باشد.
اما در مقابل تصور كنيد اگر اين ضوابط موجود نباشد، فرزندي كه حاصل مي‏شود تكليف‏اش چيست؟
در اينجا مرد مي‏تواند اين فرزند را به مرد ديگري نسبت دهد و از پذيرفتن مسؤوليت او شانه خالي كند. به همين جهت است كه در كشورهاي پيشرفته‏ي دنيا كانونهائي وجود دارد تا چنين فرزنداني را سرپرستي كند. آيا اين وضع را مي‏پسنديد؟

3. كساني كه نمي‏توانند بار مسؤوليت پيمان دائم را بر دوش بكشند، عقد منقطع بهترين راه براي ارضاء جنسي آن‏ها است فلذا است كه حسن اين نوع نكاح از ديدگاه برتراند راسل دانشمند معروف انگليسي نيز مخفي نمانده است.
او مي‏گويد: «در عصر حاضر بدون اختيار ازدواج به تأخير مي‏افتد در حاليكه صد تا دويست سال قبل تحصيلات دانشجو در هر رشته‏اي كه بود 18 سالگي تمام مي‏شد... اما در حال حاضر از سن بلوغ تا 30 سالگي كه فرد آمادگي براي زندگي حاصل مي‏كند (يعني 15 سال) مي‏گذرد كه دقيقا دوران بحران جواني و نمو غريزه‏ي جنسي است...
براي مقابله با اين بحران و پاسخگوئي به نيازهاي جنسي در حاليكه فرد نمي‏تواند مسؤوليت زندگي دائمي را بپذيرد، چه بايد كرد؟
يا بايد جوانان را از تحصيل محروم كردو آن‏ها را مجبور نمود كه در جواني ازدواج كنند كه اين معقول نيست
يا بايد به آن‏ها اجازه دهيم قواي غريزي خويش را در فاحشه خانه‏ها مصرف نمايند كه اين مستلزم بروز عوارض روحي و امراض مقاربتي است،
پس فقط يك راه باقي مي‏ماند و آن ازدواج موقت است.»(حسين صفائي، اسدالله امامي، حقوق خانواده صفحه‏ي 22).

4. دختر و پسري كه مي‏خواهند با يكديگر ازدواج نمايند، لازم است كه هر چه بيشتر و بهتر با خصوصيات يكديگر آشنا شوند در همين راستا نكاح منقطع مي‏تواند يك دوره‏ي آزمايشي براي ازدواج دائم باشد كه افراد سنتي و مذهبي خيلي خوب از اين نهاد مي‏توانند استفاده كنند.
اين نوع ازدواج موقت در بين مسيحيان آمريكا نيز مورد توجه قرار گرفته است.(سيد رضي شيرازي، بن بستهاي اجتماعي، صفحه‏ي 16).


اينك با تمام اين اوصاف خود شما به قضاوت بنشينيد و معايب و محاسن را در دو كفه‏ي ترازو بگذاريد و نظاره كنيد كه كفه‏ي ترازو به نفع كدام گروه سنگين تر است؟
اما سئوال اينجاست كه: با اين همه محاسن و خوبيهائي كه ازدواج موقت دارد و در واقع در غياب ازدواج دائم بهترين راهكاري است كه مي‏توان ارائه كرد، پس mall">چرا بازتاب اجتماعي آن پسنديده نيست و جامعه خصوصا بانوان با ديد مثبت به آن نمي‏نگرند؟
در جواب به اين سؤال مي‏توان به علل زير اشاره نمود:

mall">1. سوء استفاده‏ي برخي انسانها از اين نوع ازدواج سبب شده است جلوه‏اي ناميمون از آن نهاد حقوقي بجاي بماند.
و همين مسأله سبب شده كه برخي منتقدين با متذكر شدن اين سوء استفاده‏ها اصل اين نوع ازدواجها را زير سئوال ببرند.

2. يكي از مهمترين علل آن است كه، جامعه‏ي امروزين ما هر بيشتر با فرهنگ غرب آشنا شده است در حالي كه اين فرهنگ يكي از اركانش آنارشيسم و بي‏بند باري جنسي است. طبق اين آموزه بهره‏مندي هر چه بيشتر و منفعت هر چه بالاتر از جنس مخالف بدون داشتن مسئوليتي در مقابل او مورد تأكيد قرار مي‏گيرد و رائج مي‏شود.
بديهي است افرادي كه با اين فرهنگ مأنوس مي‏شوند ياد مي‏گيرند كه تن به محدوديتي در خصوص روابط جنسي ندهند و خود را محصور به يك نفر ننمايند و در عين حال مسئوليتي نداشته باشند.
اين نكته را شما از طيف افرادي كه با نكاح منقطع مخالفت مي‏كنند مي‏توانيد ملاحظه كنيد كه اينها در واقع افرادي هستند كه عمدتا تحت تأثير فرهنگ غرب قرار دارند.

3. يكي ديگر از علل مخالفت عمومي با اين نهاد حقوقي، تبليغات منفي گروه‏ها و افرادي است كه در حول وحوش اين نوع ازدواج مي‏نمايند. چرا كه عده‏اي هستند كه قائل به ارتباط آزاد بين دختر و پسر مي‏باشند
بديهي است اين عده چون منافعشان و يا اعتقاداتشان چنين ارتباطاتي را اقتضاء مي‏كند، پيرامون اين نوع ازدواج تبليغات منفي مي‏نمايند.

4. در اين نوع ازدواج گمان بانوان آنستكه هيچ حق و حقوقي ندارند و به تعبيري ديگر گمان مي‏كنند كه صرفا استثمار آن‏ها مورد نظر بوده است و چيز ديگري بدست نمي‏آورند. و اين امر سبب مخالفت ايشان با اين نوع ازدواج مي‏شود.

mall">با اين اوصاف ملاحظه مي‏فرمائيد كه برخي دختران و پسران در عين حالي كه با افراد متعددي ارتباط دارند و روابط نزديكي را نيز با ايشان برقرار مي‏كنند و احيانا لطمات روحي و جسمي متعددي نصيب‏شان مي‏شود اما حاضر نيستند كه در طي يك عقد حقوقي و با ضمانت قانوني با يك نفر ارتباط منضبط و مسؤوليت‏آور داشته باشند.
آيا فكر نمي‏كنيد كه اين امر علتي جز احساسي برخورد نمودن بامسأله غرائز و ازدواج باشد؟
يا حتي شايد بتوان گفت: مخالفت برخي از ايشان بخاطر هواپرستي و شهوتراني باشد.
ممكن است برخي بگويند صيغه بودن براي زندگي آينده يك دختر در صورت مطلع شدن شوهر آينده‏اش مي‏تواند خطرآفرين باشد. كه ما به اين عده مي‏گوييم ارتباط قانوني با فردي كه معلوم است كيست و از كجا آمده است خطرش بيشتر است يا ارتباط با افراد متعددي كه بدون هيچ ضابطه‏اي به انجام رسيده و معلوم نيست كه آن‏ها چه كسي بوده‏اند و از كجا آمده‏اند؟

با فوائدي كه از ازدواج موقت برشمرديم بنظر مي‏رسد براي بسترسازي اين امر بايد به نكات زير توجه نماييم:

1. فعاليت فرهنگي جهت روشن شدن اذهان جوانان با محسنات اين تأسيس حقوقي و اين كه آن چه مخالفين مي‏گويند در واقع چيزي جز نگريستن به ظاهر ازدواج موقت و برداشتي سطحي از آن نمي‏باشد.

2. فعاليت فرهنگي در بين خانواده‏ها تا اولياء بدانند اين نوع ازدواج براي آن كه فرزندانشان در آستانه‏ي ازدواج يكديگر را بهتر بشناسند بهترين روش است و يقينا اولويت دارد بر آشنايي‏هاي بدون ضابطه و نظارت.
و...
mall">