رذایل اخلاقی و درمان آن ها

[مشکات]

آثار زیانبار شهوت پرستى

از بحث‏هاى قبل روشن شد كه‏«شهوت‏»داراى مفهوم عام و وسیعى بوده و شامل‏ هر گونه دوست داشتن، تمایل و رغبت ‏به درك لذت و خواهش نفس مى‏شود.
بدون این‏كه اختصاص به شهوت جنسى داشته باشد،گرچه گاهى در خصوص شهوت جنسى نیز به‏ كار رفته است.

در قرآن مجید نیز این مفهوم در یازده مورد به صورت عام استفاده شده است و تنها در دو مورد در معنى خاص آن به كار رفته است.
در روایات اسلامى و كلمات علماى‏ اخلاق نیز اغلب در مفهوم عام به كار رفته كه در مقابل آن
واژه‏«عفت‏»به معنى خویشتن‏دارى و چشم پوشى از لذایذ گناه آلوده مادى به كار مى‏رود.

این مفهوم بیشتر در موارد منفى به كار مى‏رود،اما گاهى در موارد مثبت نیز به كاررفته است، مانند،آن جایى كه خداوند خطاب به بهشتیان مى‏فرماید:
«... وَلَكُمْ فِیهَا مَا تَشْتَهِی أَنفُسُكُمْ ...،
هر چه را دوست ‏بدارید و به آن تمایل داشته باشید،در بهشت‏براى شما فراهم است‏»
یا آن جایى كه مى‏فرمایند:
«... وَفِیهَا مَا تَشْتَهِیهِ الْأَنفُسُ وَتَلَذُّ الْأَعْیُنُ ...،
در بهشت آنچه دل‏ها مى‏خواهد و چشم از آن لذت مى‏برد،موجود است.»5

به هر حال این واژه،بیشتر داراى بار منفى بوده و در مواردى كه هوا و هوس افراطى ‏بر انسان چیره گشته و تمایلات ویرانگر و گناه آلود بر تمام وجودش مستولى گردد به‏كار مى‏رود.

این واژه و مشتقات آن، در قرآن مجید،سیزده مورد به كار رفته كه شش مورد آن‏داراى مفهوم مثبت و هفت مورد آن داراى مفهوم منفى است.

به هر حال‏«شهوت‏»به هر معنى كه باشد،هرگاه مفهوم خاص آن كه همان‏خواست‏هاى افراطى و شهوانى است مورد نظر باشد،
آثار زیانبارى به دنبال خواهدداشت كه به وضوح قابل مشاهده است كه ضمن توجه به روایاتى كه در فصل قبل‏آوردیم،
باید اذعان داشت كه سر تا سر تاریخ نیز مملو از پیامدهاى نامطلوب‏ شهوت پرستى‏هاست كه به طور خلاصه مى‏توان به عناوین زیر،اشاره كرد:

1-آلودگى به گناه
2-فساد عقل
3-تضعیف شخصیت اجتماعى انسان
4-اسارت نفس
5-رسوایى و بى‏آبرویى


عوامل بیماری شهوت پرستی

بارها در مباحث مشابه گفته‏ایم كه براى درمان مفاسد اخلاقى، باید نخست علل و ریشه‏ها و اسباب آن را بیابیم.
بزرگان علم اخلاق نیز،در مباحث این علم،به بحث از انگیزه‏ها،اهمیت فوق العاده‏اى داده‏اند،به همین دلیل لازم است ‏بحث دقیقى در مورد عوامل شهوت پرستى داشته باشیم.

امیال و خواسته‏هاى درونى كه از آن به شهوات تعبیر مى‏شود،-مخصوصا شهوت‏جنسى-یك امر طبیعى و خدادادى بوده و از عوامل حركت انسان،براى پیشرفت‏ زندگى بشمار مى‏آید.
به همین دلیل،گر چه نمى‏توان آنها را از میان برد،اما هرگز نباید براى سركوبى آنها نیز تلاش كرد،
زیرا اگر این شهوات در حد اعتدال باشند، نه تنها مشكلى ایجاد نمى‏كنند،بلكه یكى از اسرار تكامل و تقدم انسان نیز محسوب مى‏گردند.

آنچه كه به صورت مفسده اخلاقى ظاهر مى‏شود،همان طغیان شهوات و خارج شدن‏آنها از كنترل نیروى عقل و خرد است.

حال باید ملاحظه كرد كه چه عواملى سبب خارج شدن امیال و خواست‏هاى درونى‏از تحت كنترل عقل گشته و به صورت نیرویى ویرانگر در مى‏آید.
به یقین،امور زیر تاثیر زیادى در این مساله دارد:

1-ضعف ایمان
2-بى اعتنایى به حیثیت اجتماعى و شخصیت انسانى
3-غفلت و بى‏خبرى
4-معاشرت‏هاى نامناسب و محیط هاى آلوده