پیام‌های داخل این موضوع

شادی زهرا

4. توانمندي تبيين

خداوند زمينه‌هاي جسمي‌و رواني توانمندي و مهارت بيان را فراهم ساخته است و او را از توانمندي تبيين پديده‌هاي مورد مشاهده و آنچه مي‌انديشد و احساس مي‌كند، برخوردار كرده است. قرآن مي‌فرمايد: «خدا به انسان بيان را آموزش داد»(رحمن: 4). در تفسير اين توانمندي گفته‌اند: منظور كشف است و اعم از سخن گفتن است.7 بنابراين، علاوه‌ بر سخن گفتن، توانمندي‌هاي خواندن، نوشتن، فهميدن و فهماندن را نيز دربر‌مي‌گيرد؛ به‌گونه‌اي كه آنچه را مي‌گويد و آنچه براي او گفته مي‌شود، بتواند بشناسد و براي ديگران تبيين كند.

5. توانايي انديشيدن

از جمله توانمندي‌هاي رواني انسان توانايي انديشيدن و خردمندي است. انسان به‌گونه‌اي آفريده شده است كه مي‌تواند بينديشد. قرآن انسان را خردمند و متفكر معرفي كرده است و دامنة تفكر او را تمام جهان آفرينش و از جمله خودش دانسته است و دربارة كساني كه اين توانمندي را بارور ساخته‌اند (اولي‌الالباب) مي‌فرمايد: «آنان در خلقت آسمان‌ها و زمين مي‌انديشند»(آل‌عمران: 191). يا به منظور شكوفايي اين توانمندي و كشف هدف‌مندي نظام آفرينش و آگاهي از تدبير خداوند در خلقت، آدميان را به تفكر دروني خويش دربارة آسمان‌ها و زمين و همة آنچه وجود دارد، دعوت كرده است: «آيا در درون خود نمي‌انديشيد كه خدا آسمان‌ها و زمين و آنچه را بين آنهاست، بدون هدف نيافريده است»(روم: 8).

6. برخورداري از كرامت

در قرآن دو نوع كرامت براي آدمي‌معرفي شده است:
الف) كرامت تكويني كه بيانگر برتري تكويني او نسبت به مخلوقات ديگر است: «وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنِي آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلي كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِيلاً؛(اسراء: 70) محور اين نوع كرامت از منظر قرآن، توانمندي تصرف در هستي است. توانمندي تصرف در زمين (خشكي و دريا)، آسمان‌ها و بهره‌برداري از آنها موارد ذكر‌شده در آية مزبور و آيات ذيل است: «هُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِيًّا وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَها...»؛(نحل: 14) «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي الْأَرْضِ»؛(لقمان: 20) «وَ الْأَرْضَ وَضَعَها لِلْأَنامِ‏».(الرحمن: 10)
براساس اين آيات، آنچه در آسمان‏‌ها و زمين است، مانند خورشيد، ستارگان، معادن، دريا‌ها، گيا‌هان و حيوانات، همه تحت تصرف آدمي‌و در خدمت انسان گماشته شده است.
ب) كرامت ارزشي كه با سير صعودي در معرفت، ارتقاي ايمان، تزكيه، عمل صالح و تقوا متصف به درجاتي از قرب وجودي و صفات كمالي پروردگار مي‌شود و به سعادت و خوشبختي جاويد مي‌رسد: «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ»(حجرات: 13) آياتي كه در آنها از مقربان، اصحاب يمين، اهل بهشت در مراتب گوناگون آن و انسان‌هاي كامل سخن گفته شده است نيز همه از اين توانمندي حكايت دارند؛ مانند: «السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ»؛(واقعه: 11ـ10) و «أَصْحابُ الْيَمِينِ ما أَصْحابُ الْيَمِينِ».(واقعه: 27)

7. جاودانه ماندن

انسان توانمندي جاودانه ماندن را دارد. اين توانمندي در ميل فطري او به حيات جاودان متبلوراست و مي‌خواهد زندگي‌اش هيچ پاياني نداشته باشد. قرآن ضمن توجه به تحقق حتمي‌اين ميل، تصريح دارد كه انسان زندگي اخروي جاودانه خواهد داشت. آيات مربوط به خلود آدمي‌در بهشت و تنعم جاودانه بهشتيان مانند «وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها أَبَداً»؛(توبه: 100) «فِيها ما تَشْتَهِيهِ الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْيُنُ وَ أَنْتُمْ فِيها خالِدُونَ»؛(زخرف: 71) و آيات خلود جهنميان «فَإِنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها أَبَداً»(جن: 23) بيانگر زندگي جاودانة آدمي‌است.

8. قدرت انتخاب

از ديدگاه قرآن، انسان موجودي مختار و داراي اراده است و مي‌تواند آزادانه انتخاب كند. توجه به اين توانمندي موجب مي‌شود فرد با تمام وجودش احساس كند در انتخاب مسير‌ها، انجام افعال و تحقق سرنوشت خويش، آزاد است و مي‌تواند بر اساس خواسته‌ها و تصميمات خود اقدام كند. از اين‌روي، افراد با هم تفاوت‌هاي اساسي دارند؛ برخي شاكر و برخي كفور مي‌باشند؛ برخي دنيا را انتخاب مي‌كنند و برخي آخرت را برمي‌گزينند. اين ويژگي در آدمي‌زمينة تكليف و هدايت را فراهم كرده است. خداوند مي‌فرمايد: «ما راه را نشان داديم، اين انسان است كه انتخاب مي‌كند هدايت را و خدا را شكرگذار است و يا آنكه انتخاب نمي‌كند و خدا را ناسپاس است».(انسان: 3) همچنين مي‌فرمايد: «شما آدميان، با ارادة خود، برخي دنيا را و برخي آخرت را انتخاب مي‌كنيد».(آل‌عمران: 52)