تفسیر دعای تحویل سال

[مشکات]

تحول در قلب و بصيرت
«يا مقلب القلوب و الابصار»
قلب و بصيرت قلبي، از مؤلفه‌هاي مهم معنوي در مسير كمال انسان است كه در قرآن كريم و روايات ناب اسلامي تأكيد بسياري بر آن شده است. قلب سرچشمه تمامي جوشش‌هاي و خيزش‌هاي وجود آدمي است.
به بيان نغز امام راحل(س): «با سرچشمه گل‌آلود توقع صفاي آب نداشته باش... تو اگر معناي «يا مقلب القلوب» را به ذائقه قلب بچشاني و به سامعه قلب برساني... از جلب قلوب بي‌نياز شوي». (آداب الصلوة، ص 172) از اين رو است كه امام در توصيه به پيروان خويش خاصه طلاب علوم ديني مي‌فرمايد: «لازم است خود را تهذيب كنيد كه وقتي رئيس جامعه يا طايفه‌اي شديد، آنان را نيز تهذيب نماييد. براي اصلاح و ساختن جامعه قدم برداريد. هدف شما خدمت به اسلام و مسلمين باشد». (جهاد اكبر، ص25) «اگر براي خدا قدم برداريد، خداوند متعال مقلب القلوب است. دل‌ها را به شما متوجه مي‌سازد». (همان، ص 66)
در اعتقاد امام كسي كه نداي «يا مقلب القلوب و الابصار» را سرمي‌دهد، بايد قلبش تنها متوجه به خدا باشد و از توجه به غير او روي‌بگرداند تا دعاي او جامه صدق و راستي برتن بيارايد و در ضميرش اثر‌گذار باشد. (ر.ج: شرح حديث جنود عقل و جهل، ص90) علم به اركان توحيد، با ايمان به آن متفاوت است؛ زيرا تا علم توحيد در قلب وارد نشود، حظي از نداي «يا مقلب القلوب و الابصار» نخواهيم برد. (همان، ص 95)
درخواست از درگاه ربوبي مبني بر انقلاب در قلب و بصيرت، نشانه آن است كه انسان به سبب نسيان از ياد حق و انس با كثرات دنيوي و هواهاي نفساني، نيازمند تحول قلبي و روشنايي چشمان دل است و اين تحول در قلب كه مكان حضور حق تعالي است (القلب حرم الله فلا تسكن فيه غير الله؛ دل، حرم الهي است. پس غير او را در آن جاي نده) و نيز تغيير و تحول در نگرش و بصيرت آدمي (المؤمن ينظر بنور الله؛ مؤمن به نور خدا مي‌بيند)، همگي به دست او است و تنها فضل و عنايت ربوبي خداي رحمان است كه مي‌تواند با دو دست جلال و جمال خويش مرآت دل را از غبار اغيار بزدايد و قفل‌هاي بزرگ هواي نفس را از ابواب آسماني دل بگشايد و پرده‌هاي غفلت را از چشمان بصيرت انسان كنار زند و ديدگان دل را به نور معرفت و مشاهدت حضرت دوست روشني بخشد

تدبير روز و شب
«يا مدبر الليل و النهار»
انسان، به تصريح قرآني «إني جاعل في الارض خليفة»،‌ جانشين خدا بر روي زمين است و اين شايستگي را دارد كه مرآت تمام‌نماي ربوبي و مجلاي ظهور و بروز اسما و صفات الهي شود. يكي از اسماي حق تعالي «مدبّر» است كه پروردگار عالميان به وسيله آن، به تدبير روز و شب يا تدبير نظام زمين و آسمان و به طور كلي، نظام خلقت مي‌پردازد. انسان نيز بايد خويشتن را متخلق به اخلاق الهي نمايد و تدبيرگر روز و شب خويش باشد.

نيل به نيكوترين حال‌ها
«يا محول الحول و الاحوال، حوّل حالنا إلي أحسن الحال»
«حَول» در دعاي عيد نوروز، به معناي «سال» است و «احوال» جمع حال، به معناي طبيعت و ضمير يا تغيير و دگرگوني وضعيت انسان است. از اين رو، خداوند تغيير دهنده سال و يا دگرگون كننده طبيعت مربوط به مخلوقات است و اين صيرورت و تحول در مسير رشد و كمال موجودات، لازمه امر زندگي و حيات است. در اين دعاي شريف از درگاه ربوبي مي‌خواهيم كه طبيعت وجود ما را به بهترين و نيكوترين طبيعت‌ها تبديل كند و اين تغيير باطني يا ظاهري وجودي ما را همسو با تغيير و دگرگوني طبيعت ظاهري، در مسير شكوفايي و بالندگي قرار دهد.

دعاي لحظه تحويل سال، سرشار از جلوه‌هاي وصال است كه مسير كمال و جمال را فراسوي رهرو طريق حق گسترده و بايسته است كه در مضامين بلند معنوي و عرفاني آن بينديشيم و بكوشيم تا در سال جديد، ظاهر و باطن خود را با معارف نغز الهي و انوار رحماني زينت بخشيم و زلال حالات خوش معنوي و زمزم صفاي روحاني را در محضر صاحبدلان اهل معرفت و واصلان اهل بصيرت بجوييم و قلب و روان خويش را در معرض نسيم حيات‌بخش و بهشتي مقربين كه عطر خوش عشق و معرفت از حريم قدسي وجودشان به مشام جان مي‌رسد و بهار زندگي و جاودانگي را براي آدمي به ارمغان مي‌آورد، قرار دهيم تا شجره وجودمان در قلعه امن ولايت به گل‌هاي معطر اسما و صفات الهي و ثمرات جان‌بخش رحماني مزين گردد.

برگرفته از : http://www.kimiyayevesal.com

[هُدهُد صبا]

حسن حال الاهی به معنای وجود تمام کمالات به نحو اتم و اکمل در ذات اقدس الاهی است . احسن الحال بودن برای ما یعنی رسیدن به تمام آن کمالات به قدر ظرفیت وجودی مان; زیرا ما حالی احسن و برتر از آن نداریم . تحویل حال به احسن الحال همان تغییر سوء حال انسان به حسن حال الاهی است; و این تغییر وقتی تحقق می یابد که:

۱ . از پلیدی گناه رهایی یابیم، زیرا بدترین حال انسان و پست ترین مقام آدم هنگامی است که در باتلاق گناه فرو می رود .

۲ . انجام واجبات را چون چراغی فرا راه خود قرار دهیم تا ما را به سوی حسن حال الاهی رهنمون شود .

۳ . زنگار صفات پلید را از آینه دل بزداییم تا سوء حال ما به حسن حال نگار تبدیل شود . از این رو، یکی از اعمال عید نوروز، روزه گرفتن است تا انسان خود را در راستای رسیدن به احسن حال، یعنی وصول به حسن حال الاهی، قرار دهد و به اخلاق الله متخلق سازد .