شمايل حضرت مهدي عليه السلام

[حامد]

پيشوايان معصوم ما(عليهم السلام) ، همگي نور واحد و داراي اشتراكات فراواني اند؛ اما در بعضي روايات، براي هر يك از ايشان ويژگي هايي خاص بيان شده است. اين ويژگي‌ها در کنار خصلت‌هاي مشترک، به عنوان نکات قابل توجه در هر يک از امامان(عليهم السلام) مطرح است. حضرت مهدي(عليه السلام) به عنوان آخرين پيشواي شيعيان، اگر چه بسان ديگر ائمه(عليهم السلام) داراي صفات و ويژگي هايي است؛ اما داراي خصوصياتي است كه تنها در باره ايشان گفته شده است.
در اين مجال به برخي از ويژگي هاي جسماني آن حضرت پرداخته می شود.
محدثان معتبر ـ از شيعه و اهل سنّت ـ بنا بر احاديث بسياري، از پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله وسلم) و ائمه(عليهم السلام)، شمايل و اوصاف حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) را در كتاب‏هاي خويش بيان كرده‏اند. مجموعه اين روايات را مي‏توان به سه دسته تقسيم كرد:
1. رواياتي كه شمايل آن حضرت را پس از ولادت و دوران كودكي توصيف کرده ‏است.
2. حكاياتي كه ملاقات كنندگان با آن حضرت در طول دوران غيبت، ذكر كرده‏اند.
3. احاديثي كه به نقل از معصومين:، شمايل و ويژگي‏هاي جسماني آن حضرت را هنگام ظهور و حكومت ايشان بيان كرده‏ است.
1. شمايل مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) پس از ولادت و دوران کودکي
ضوء بن علي از مردي از اهل فارس، حکايتي نقل و در ضمن آن، برخي از اوصاف حضرت را در نوزادي بيان کرده است: «...پسر بچه ای سفيد و زيبا روي بود ...مويي از بالاي سينه تا ناف، به رنگ سبز ـ نه سياه ـ روييده بود ...»1
يعقوب منقوش گويد: «خدمت امام حسن عسكري7 وارد شدم. داخل حياط بر سكويي نشسته بود. سمت راستش اتاقي قرار داشت و بر آن پرده‏اي آويخته بود. عرض كردم:‌اي سيد من! صاحب امر امامت، بعد از شما كيست؟
فرمود: اين پرده را بالا بزن! آن را بالا زدم. پسر بچّه ای به قامت پنج وجب ـ كه به نظر مي‏آمد هشت الي ده سال داشت ـ بيرون آمد؛ با پيشاني درخشان، روي سفيد، دو چشم براق، دو كتف ستبر و دو زانوي برگشته. در گونه راستش خالي و در سرش گيسواني بود. بر زانوي پدر خود ابي‏محمد(عليه السلام) نشست؛ پس به من فرمود: اين است صاحب الامر شما».2
2. شمايل مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) در دوران غيبت
اين دسته حکايات را مي‌توان به دو گروه تقسيم کرد:
الف. حکاياتي که شمايل آن حضرت را در دوران غيبت صغرا توصيف کرده است.3 در اين گروه، گاهي ويژگي‌هاي جسماني آن حضرت، مانند پدر بزرگوارشان دانسته شده4 و در برخي موارد نيز به صورت جزئي تر، مورد اشاره قرار گرفته است.
از اوصاف آن حضرت در اين دوران مي‌توان به موارد ذيل اشاره کرد: صورتي گندم گون،5 گردني بسيار زيبا،6 داراي قامتي نه بسيار بلند و نه چندان کوتاه، پيشاني بلند، چهار شانه، بيني کشيده، بر روي گونه راستش خالي زيبا و ... .7
ب. حکاياتي که سخن از شمايل آن حضرت در دوران غيبت کبرا به ميان آورده است.8
3. شمايل مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) هنگام ظهور
در بعضی از روايات شمايل حضرت، به هنگام ظهور، قيام و عصر حكومت ذكر شده است. يکي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي آن حضرت در اين دوران، قوّت فوق العاده جسماني ايشان است.
امام رضا(عليه السلام) فرمود: ...»«... وَاِنَّ القائِمَ هُوَ الَّذي اِذا خَرَجَ كانَ في سِنِّ الشُّيوخِ وَمَنْظَرِ الشُّبَّانِ قَوِياً في بَدَنِهِ حَتَّي لوْ مَدَّ يدَهُ اِلي اَعْظَمِ شَجَرَةٍ عَلي وَجْهِ الاَرْضِ لَقَلَعَها وَلَوْ صاحَ بَينَ الجِبالِ لَتَدَكْدَكَتْ صُخُورُها؛9 «... قائم(عجل الله تعالي فرجه الشريف) آن است كه چون ظهور كند، در سن پيران است و سيماي جوان دارد. نيرومند باشد تا جايي كه اگر دست به بزرگ‏ترين درخت زمين اندازد، آن را از جا بكند و اگر ميان كوه‏ها نعره كشد، سنگ‏هاي آنها را از هم بپاشد».
اميرمؤمنان علي 7درباره برخي از ويژگي‌هاي ظاهري جسماني ايشان در عصر ظهور فرمود: )...»«يخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ وُلدي في آخِرِ الزَّمانِ اَبْيضُ اللَّونِ مُشْرَبٌ بالحُمْرَةِ مَبْدَحُ البَطنِ عَريضُ الفَخِذَينِ عَظيمُ مَشاشِ المَنْكَبَينِ بِظَهرِه شامَّتانِ: شامَةٌ عَلي لَوْنِ جِلْدِه و شامَةٌ عَلي شِبهِ شامَةِ النَبي(صلي الله عليه و آله وسلم؛10 «مردي از فرزندانم در آخِرُالزّمان ظهور مي‏كند. رنگش سفيد آميخته به سرخي و شكمش بر آمده است. دو رانش ستبر و هر دو شانه‏اش قوي است. در پشتش دو خال است (مانند مهر)؛ يكي به رنگ پوستش و ديگری چون مهر نبوّت پيغمبر».
آن ‏حضرت همچنين فرمود: »«...وَهُوَ رَجُلٌ اَجْلَي الجَبِينِ، اَقْنَي الاَنْفِ، ضَخْمُ البَطْنِ، اَزْيلُ الفَخِذَينِ بِفَخِذِهِ اليمْني شامَةٌ، اَفْلَجُ الثَّنايا، وَيملا الاَرضَ عَدلاً كَما مُلِئَتْ ظُلماً وَجُوراً؛11 «... او مردي بلند پيشاني و داراي بيني باريكي است كه ميانش اندك برآمدگي دارد. برآمده شكم و داراي ران‏هاي درشت و پهن است. خالي بر ران راست او قرار دارد. ميان دو دندان پيشين او، گشاده است...».
امام باقر7 نيز در وصف آن حضرت فرمود: «... او شخصي سرخ و سفيد و داراي چشماني گرد و فرو رفته است. ابرواني پر پشت و برجسته و شانه‏اي پهن دارد ...».12
امام علي7 فرمود: «مهدي داراي چشماني سياه و درشت است. موهايي مجعّد و خالي بر گونه دارد...».13
ايشان در کمال جواني ظهور خواهد کرد؛ چنان که امام باقر7 فرمود: «مهدي در حالي قيام خواهد كرد كه يك تار موي سفيد، در سر و محاسن او ديده نمي‏شود».14
همين معنا در كلام نوراني امام مجتبي7 آمده است كه حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) در سن و سالي كمتر از چهل، ظهور خواهد كرد.15

پي نوشت ها:

1. کافي، ج1، ص329، ح6؛ کمال الدين و تمام النعمة، ج2، ص435،باب 43، ح4.
2. كمال‏الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 78، ح 1؛ رك: كافي، ج 1، ص 514، ح 2.
3. اگر چه اين دسته حکايات کم و بيش در دست است؛ اما در کمتر حکايتي به روشني از ويژگي هاي آن حضرت صحبت شده است.
4. کمال الدين و تمام النعمة، ج2، ص441، ح12.
5. کتاب الغيبة، ص257.
6. همان، ص355.
7. همان، ص266.
8. البته قبول اين اوصاف منوط به اين است که ما اساساً ادعای ملاقات با آن حضرت را در دوران غيبت کبرا بپذيريم. به علاوه در اغلب آن حکايات به روشني به اوصاف حضرت اشاره اي نشده است.
9. رك: كافي، ج 1، ص 514، ح 2؛ كمال‏الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 48، ح 7.
10. کمال الدين و تمام النعمة، ج2، ص653، ح17.
11. نعماني، الغيبة، ص214، ح2.
12. همان، ص 215، ح 3.
13. همان، ص 304، ح 14.
14. نعمان بن محمدبن منصور، شرح‏الاخبار، ج 3، ص 380.
15. كمال‏الدين و تمام النعمة، ج 1، ص 315.

[حامد]

پيشوايان معصوم ما(عليهم السلام) ، همگي نور واحد و داراي اشتراكات فراواني اند؛ اما در بعضي روايات، براي هر يك از ايشان ويژگي هايي خاص بيان شده است. اين ويژگي‌ها در کنار خصلت‌هاي مشترک، به عنوان نکات قابل توجه در هر يک از امامان(عليهم السلام) مطرح است. حضرت مهدي(عليه السلام) به عنوان آخرين پيشواي شيعيان، اگر چه بسان ديگر ائمه(عليهم السلام) داراي صفات و ويژگي هايي است؛ اما داراي خصوصياتي است كه تنها در باره ايشان گفته شده است.

در اين مجال به برخي از ويژگي هاي جسماني آن حضرت پرداخته می شود.

محدثان معتبر ـ از شيعه و اهل سنّت ـ بنا بر احاديث بسياري، از پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله وسلم) و ائمه(عليهم السلام)، شمايل و اوصاف حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) را در كتاب‏هاي خويش بيان كرده‏اند. مجموعه اين روايات را مي‏توان به سه دسته تقسيم كرد:

1. رواياتي كه شمايل آن حضرت را پس از ولادت و دوران كودكي توصيف کرده ‏است.

2. حكاياتي كه ملاقات كنندگان با آن حضرت در طول دوران غيبت، ذكر كرده‏اند.

3. احاديثي كه به نقل از معصومين:، شمايل و ويژگي‏هاي جسماني آن حضرت را هنگام ظهور و حكومت ايشان بيان كرده‏ است.

1. شمايل مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) پس از ولادت و دوران کودکي

ضوء بن علي از مردي از اهل فارس، حکايتي نقل و در ضمن آن، برخي از اوصاف حضرت را در نوزادي بيان کرده است: «...پسر بچه ای سفيد و زيبا روي بود ...مويي از بالاي سينه تا ناف، به رنگ سبز ـ نه سياه ـ روييده بود ...»1

يعقوب منقوش گويد: «خدمت امام حسن عسكري7 وارد شدم. داخل حياط بر سكويي نشسته بود. سمت راستش اتاقي قرار داشت و بر آن پرده‏اي آويخته بود. عرض كردم:‌اي سيد من! صاحب امر امامت، بعد از شما كيست؟

فرمود: اين پرده را بالا بزن! آن را بالا زدم. پسر بچّه ای به قامت پنج وجب ـ كه به نظر مي‏آمد هشت الي ده سال داشت ـ بيرون آمد؛ با پيشاني درخشان، روي سفيد، دو چشم براق، دو كتف ستبر و دو زانوي برگشته. در گونه راستش خالي و در سرش گيسواني بود. بر زانوي پدر خود ابي‏محمد(عليه السلام) نشست؛ پس به من فرمود: اين است صاحب الامر شما».2

2. شمايل مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) در دوران غيبت

اين دسته حکايات را مي‌توان به دو گروه تقسيم کرد:

الف. حکاياتي که شمايل آن حضرت را در دوران غيبت صغرا توصيف کرده است.3 در اين گروه، گاهي ويژگي‌هاي جسماني آن حضرت، مانند پدر بزرگوارشان دانسته شده4 و در برخي موارد نيز به صورت جزئي تر، مورد اشاره قرار گرفته است.

از اوصاف آن حضرت در اين دوران مي‌توان به موارد ذيل اشاره کرد: صورتي گندم گون،5 گردني بسيار زيبا،6 داراي قامتي نه بسيار بلند و نه چندان کوتاه، پيشاني بلند، چهار شانه، بيني کشيده، بر روي گونه راستش خالي زيبا و ... .7

ب. حکاياتي که سخن از شمايل آن حضرت در دوران غيبت کبرا به ميان آورده است.8

3. شمايل مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) هنگام ظهور

در بعضی از روايات شمايل حضرت، به هنگام ظهور، قيام و عصر حكومت ذكر شده است. يکي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي آن حضرت در اين دوران، قوّت فوق العاده جسماني ايشان است.

امام رضا(عليه السلام) فرمود: ...»«... وَاِنَّ القائِمَ هُوَ الَّذي اِذا خَرَجَ كانَ في سِنِّ الشُّيوخِ وَمَنْظَرِ الشُّبَّانِ قَوِياً في بَدَنِهِ حَتَّي لوْ مَدَّ يدَهُ اِلي اَعْظَمِ شَجَرَةٍ عَلي وَجْهِ الاَرْضِ لَقَلَعَها وَلَوْ صاحَ بَينَ الجِبالِ لَتَدَكْدَكَتْ صُخُورُها؛9 «... قائم(عجل الله تعالي فرجه الشريف) آن است كه چون ظهور كند، در سن پيران است و سيماي جوان دارد. نيرومند باشد تا جايي كه اگر دست به بزرگ‏ترين درخت زمين اندازد، آن را از جا بكند و اگر ميان كوه‏ها نعره كشد، سنگ‏هاي آنها را از هم بپاشد».

اميرمؤمنان علي 7درباره برخي از ويژگي‌هاي ظاهري جسماني ايشان در عصر ظهور فرمود: )...»«يخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ وُلدي في آخِرِ الزَّمانِ اَبْيضُ اللَّونِ مُشْرَبٌ بالحُمْرَةِ مَبْدَحُ البَطنِ عَريضُ الفَخِذَينِ عَظيمُ مَشاشِ المَنْكَبَينِ بِظَهرِه شامَّتانِ: شامَةٌ عَلي لَوْنِ جِلْدِه و شامَةٌ عَلي شِبهِ شامَةِ النَبي(صلي الله عليه و آله وسلم؛10 «مردي از فرزندانم در آخِرُالزّمان ظهور مي‏كند. رنگش سفيد آميخته به سرخي و شكمش بر آمده است. دو رانش ستبر و هر دو شانه‏اش قوي است. در پشتش دو خال است (مانند مهر)؛ يكي به رنگ پوستش و ديگری چون مهر نبوّت پيغمبر».

آن ‏حضرت همچنين فرمود: »«...وَهُوَ رَجُلٌ اَجْلَي الجَبِينِ، اَقْنَي الاَنْفِ، ضَخْمُ البَطْنِ، اَزْيلُ الفَخِذَينِ بِفَخِذِهِ اليمْني شامَةٌ، اَفْلَجُ الثَّنايا، وَيملا الاَرضَ عَدلاً كَما مُلِئَتْ ظُلماً وَجُوراً؛11 «... او مردي بلند پيشاني و داراي بيني باريكي است كه ميانش اندك برآمدگي دارد. برآمده شكم و داراي ران‏هاي درشت و پهن است. خالي بر ران راست او قرار دارد. ميان دو دندان پيشين او، گشاده است...».

امام باقر7 نيز در وصف آن حضرت فرمود: «... او شخصي سرخ و سفيد و داراي چشماني گرد و فرو رفته است. ابرواني پر پشت و برجسته و شانه‏اي پهن دارد ...».12

امام علي7 فرمود: «مهدي داراي چشماني سياه و درشت است. موهايي مجعّد و خالي بر گونه دارد...».13

ايشان در کمال جواني ظهور خواهد کرد؛ چنان که امام باقر7 فرمود: «مهدي در حالي قيام خواهد كرد كه يك تار موي سفيد، در سر و محاسن او ديده نمي‏شود».14

همين معنا در كلام نوراني امام مجتبي7 آمده است كه حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) در سن و سالي كمتر از چهل، ظهور خواهد كرد.15

پي نوشت ها:

1. کافي، ج1، ص329، ح6؛ کمال الدين و تمام النعمة، ج2، ص435،باب 43، ح4.

2. كمال‏الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 78، ح 1؛ رك: كافي، ج 1، ص 514، ح 2.

3. اگر چه اين دسته حکايات کم و بيش در دست است؛ اما در کمتر حکايتي به روشني از ويژگي هاي آن حضرت صحبت شده است.

4. کمال الدين و تمام النعمة، ج2، ص441، ح12.

5. کتاب الغيبة، ص257.

6. همان، ص355.

7. همان، ص266.

8. البته قبول اين اوصاف منوط به اين است که ما اساساً ادعای ملاقات با آن حضرت را در دوران غيبت کبرا بپذيريم. به علاوه در اغلب آن حکايات به روشني به اوصاف حضرت اشاره اي نشده است.

9. رك: كافي، ج 1، ص 514، ح 2؛ كمال‏الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 48، ح 7.

10. کمال الدين و تمام النعمة، ج2، ص653، ح17.

11. نعماني، الغيبة، ص214، ح2.

12. همان، ص 215، ح 3.

13. همان، ص 304، ح 14.

14. نعمان بن محمدبن منصور، شرح‏الاخبار، ج 3، ص 380.

15. كمال‏الدين و تمام النعمة، ج 1، ص 315.

[یا مهدی!]

منصور بالرعب
در روايات اسلامي آمده است که مهدي موعود (عج)، «منصور بالرّعب» و «مؤيّد بالنَّصْر» است. يعني به هنگام ظهور، رعب او در دلهاي قدرتمندان مي افتد، و نيروهاي غيبي و غير مرئي به کمک او و ياران او مي شتابند و اين نيروها، در جاي خود، کار خود را خواهند کرد. يک نمونه آن بنابر احاديث بسيار، نابود شدن سپاه عظيم سفياني است.البته آنچه درباره ياري آن حضرت به وسيله نيروهاي غيبي گفته شده، منافاتي با لزوم حضور مردم در صحنه ندارد و بايسته است که مردم آن حضرت را تا رسيدن به اهداف متعاليش ياري کنند.

[یا مهدی!]

ابوالاديان

«اَبُوالادْيان» يکي از خدمتکاران بيت شريف امام حسن عسکري عليه السلام بود که علاوه بر حضور در بيت آن بزرگوار، متصدي امور نامه هاي آن حضرت و بردن آنها به شهرهاي مختلف نيز بود. او يکي از کساني است که روايت شهادت امام عسکري عليه السلام و نماز خواندن حضرت مهدي عليه السلام بر آن حضرت را ذکر کرده است.

[یا مهدی!]

«جابُلْسا» شهري در غربي ترين نقطه ي دنيا و «جابُلْقا» شهري در شرقي ترين نقطه ي دنيا معرّفي شده است. گفته اند اهل آن شهرها از انصار حضرت قائم (عج) هستند. پيوسته از خداوند مسألت مي کنند که ايشان را از انصار دين خود قرار دهد. حتّي در زمان ائمه ي اطهار عليهم السلام ديگر هم نام اين دو شهر بوده است. از جمله کلماتي که حضرت سيّد الشهداء روز عاشورا در ميدان جنگ فرمود، اين بود: «والله ما بين جابلسا و جابلقا، غير از من پس پيغمبري نيست».(منتخب التواريخ، باب 14، انتهاي فصل 4)

[nilforoosh]

به نظر میرسد بهتر است به جای آنکه دنبال کشف استعارات در بیان افراد وحتی معصومین باشیم، خود را اصلاح و در واقعیت دنبال امام و یاران باشیم.