ویژگی‌های علما و دانشمندان

[safirashgh]

بسم الله الرحمن الرحیم



ادامه ...

در اینجا با بهره گرفتن از كلام وحی و روایات معصومین ـ علیهم السّلام ـ به برخی از مناقب دانشمندان راستین اشاره می‌كنیم:

امتیازات ویژه دانشمندان راستین از زبان قرآن و روایات معصومین ـ علیهم السّلام ـ :

امتیازات ویژه‌ای در قرآن[1] و روایات برای علما و دانشمندان برشمرده شده است. به گونه‌ای كه در مكاتب و ادیان دیگر كمتر با چنین تعابیری مواجه می‌شویم. شماری از این مناقب و ویژگیها عبارتند از:

1. ایمان: «وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا»؛[2] خداوند در این آیه شریفه می‌فرماید: آنان كه گامهای راسخ و نافذی را در پهنه علم برداشتند و به درون محیط و فضای دانش راه یافتند می‌گویند؛ ما به سراپای قرآن
كریم ایمان داریم.

2. اعتقاد به توحید و یگانگی خداوند و شهادت بر آن: «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ الْمَلائِكَهُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ»؛[3] از آنجا كه اعتقاد به امری و شهادت بر آن بدون علم میسر نیست، خداوند در این آیه شریفه اینگونه عالمان

را می‌ستاید: «و خداوند بر یگانگی و وحدانیت خود گواهی می‌دهد و نیز فرشتگان و دانشمندان گواهند كه جز خداوند معبودی نیست.»

3. مقام ترس و خشیت از پروردگار: «إِنَّما یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ»؛[4] تنها بندگان عالم و دانا دارای خشیت از خدا هستند. «انّما» در آیه شریفه مفید حصر است و بنابراین مقام «خشیت» مخصوص عالمان


شمرده شده است. در تبیین معنای «خشیت» راغب در كتاب مفردات قرآن این گونه آورده است: «خشیت به معنای ترسی است كه آمیخته با تعظیم است و غالبا در مواردی به كار می‌رود كه ترس از علم و آگاهی به

چیزی سرچشمه می‌گیرد ولذا در قرآن این مقام مخصوص عالمان شمرده شده است.»[5] و مسلم است كه انسان وقتی به درك عظمت نامحدود خداوند نائل شد خشیت تمام وجود او را فراخواهد گرفت.

4. خشوع انعطاف درونی و گریستن از بیم پروردگار: «إِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذا یُتْلى عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً... یَبْكُونَ وَ یَزِیدُهُمْ خُشُوعاً»؛[6] حقاً مردمی كه پیش از آن، از علم بهره‌مند گشتند، آن گاه كه


آیات خداوند بر آنها خوانده شود با چانه‌های خویش بر زمین فرو افتند... و گریستن را آغاز كنند. و خواندن قرآن بر خشوع، زاری و انعطاف و فروتنی آنان می‌افزاید.

5. امینان خداوند در زمین: پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: دانش ودیعه خدا در زمین است و دانشمندان امنای وی بر آن هستند، پس هر كس دانش خود را به كار بندد ، امانتش را ادا كرده است و هر كس

به كار نبندد، در دیوان خداوند متعال جزو خیانت‌كاران نوشته می‌شود.[7]


6. وارثان و جانشینان پیامبران: پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: «ان العلماء ورثه الانبیاء»؛[8] علماء وارث پیامبرانند. و در بیان دیگری فرمودند: «اللّهم ارحَم خلفائی»؛ پروردگارا، جانشینان مرا مشمول رحمت

خود گردان. و این جمله را سه بار تكرار نمودند. از حضرتش سؤال شد، جانشینان شما كیانند، حضرت فرمود: كسانی كه از احادیث و سنت من پیروی می‌كنند و آنها را به امتم می‌آموزند.[9]


***********


[1] . آداب تعلیم و تربیت در اسلام، ص 53، حجتی كرمانی، چ هجدهم؛ ر.ك: پیام قرآن، تفسیر موضوعی قرآن، ج 1، مكارم شیرازی.
[2] . آل عمران، 7.
[3] . آل عمران، 16.
[4] . فاطر، 28.
[5] . مفردات راغب، ماده خشیت، ص 149. چ دوم، 1362، كتابفروشی مرتضوی.
[6] . اسراء، 107 ـ 109.
[7] . الدّره الباهره، ص 17.
[8] . بحار الانوار، ج 1، ص 164، علامه مجلسی، چ بیروت، 1403 ق.
[9] . بحار الانوار، ج 2، ص 144، علامه مجلسی، چ بیروت، سوم، 1403 ق.


به یاری حق تعالی ادامه دارد .......