علما و حكومتها*

[safirashgh]

نظر علماء شیعه راجع به حكومتها:


نظر علمای شیعه نسبت به حكومتها و سلاطین تا دوره صفویه به اجمال بدین گونه بوده است:

عدّه‌ای از علماء شیعه ضرورت وجود حكومت در عصر غیبت را می‌پذیرند اما در مورد حاكم می‌گویند: در هر زمانی باید امام معصوم باشد امثال سیدمرتضی و غیر او چنین نظریه‌ای را داده‌اند.[4]

عده‌ای امثال شیخ طوسی معتقدند در عصر غیبت، حكومت واجب است زیرا اگر رئیس مقتدری نباشد كه جنایتكاران را ادب كند و حقّ ضعفا را از اَقویا بگیرد، فساد و منكر در جامعه زیاد می‌شود لذا به حكم عقل وجود

حكومت برای جامعه را لازم می‌داند و حاكم هر كسی كه می‌خواهد باشد.[5]


لكن بطور كلی علماء شیعه امثال شیخ مفید و شیخ طوسی و بسیاری از بزرگان همكاری نمودن با حكومتها و سلاطین را در عصر غیبت كبری پذیرفته‌اند و معتقدند كه در امور دنیوی باید تا جایی كه مُخّل به مقدسات

اسلام نباشد از دستور حاكمان اطاعت كرد.[6]


مخالفتهای علماء شیعه در دوره بعد از صفویه كه شیعیان حاكم شدند فروكش كرد چرا كه در این دوره سلاطین ردای تقدس و تشیّع بر تن كردند و علماء شیعه در این زمان به تأیید سلاطین پرداختند و این حالت روحانیت

تا عصر ناصرالدین شاه كه فساد و ستم اوج و رواج یافت ادامه داشت. از این دوره است كه جمعی از علماء شیعه در مقابل حكومت قرار گرفتند، كه در نهضت تنباكو مخالفت علماء شیعه آشكار شد.

علماء شیعه در دوره قبل از صفویه چندان در امور سیاسی دخالتی نداشتند اما دوره صفویه بیشترین مناصب سیاسی و مملكتی در دست علماء شیعه بود و در دوره‌ای در واقع علماء شیعه بر سلاطین هم اشراف

داشتند و چرخه حكومت در واقع بدست علماء شیعه افتاده بود و علماء بودند كه در سیاستهای كلان حكومتی تصمیم‌ می‌گرفتند.


*****************


[4] . شریف مرتضی، رسائل،ج2، نشر سیدالشهداء، چاپ اول 1405 قم، ص51.

[5] . ابوجعفر طوسی،الغیبه، نشر مؤسسه معارف اسلامی، چاپ اول، 1411 قم، ص 5.

[6] . شیخ طوسی، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، نشر قدس محمدی، چاپ اول، قم، ص356.

در ادامه به این موضوع می پردازیم .......

"زمینه‌های ورود علمای شیعه به دربار"