مقام معظم رهبری

[safirashgh]

بسم الله الرحمن الرحیم

در قرآن كریم آیات متعدّدی آمده كه ناظر به عصمت اهل بیت هستند كه در این جا به نمونه هایی از آنها اشاره می شود:
الف) آیه تطهیر
یكی از آیاتی كه دلالتش بر عصمت اهل بیت - علیهم السلام - ، شهرت عمومی دارد، به گونه ای كه بعد از شنیدن یا تلاوت آن، عصمت اهل بیت در ذهن همگان تداعی می شود و بزرگان اهل تفسیر و كلام نیز برای اثبات عصمت اهل بیت به آن استدلال می كنند، آیه تطهیر است كه فرمود: (إِنَّما یرِیدُ اللّهُ لِیذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَكُمْ تَطْهِیراً).[28] پیام این آیه در چند محور طرح و تبیین می شود:
1. قبل از هر چیز لازم است یادآوری شود كه بر اساس روایات فراوانی كه اكثر آنها در منابع اهل سنّت نیز آمده، آیه تطهیر در شأن پیامبر و اهل بیت - علیهم السلام - (علی، فاطمه، حسن و حسین - علیهم السلام - ) نازل شده است.[29]
2. بر اساس بررسی كارشناسان بزرگ اهل تفسیر، منظور از اراده در این آیه، اراده ی تكوینی است نه تشریعی. تفاوت آن دو در این است كه اراده ی تكوینی هرگز از مراد تخلف نمی كند، برخلاف اراده ی تشریعی كه به جعل و وضع قانون شرعی تعلّق می گیرد كه ممكن است مكلفان به آن عمل كنند و ممكن است عمل نكنند. به چند دلیل به آسانی می توان ثابت كرد كه اراده در این آیه تكوینی است:
اولا، اراده ی تشریعی اختصاص به گروه خاصی ندارد، بلكه همه ملكفان را شامل می شود، و از آن جا كه در آیه مذكور اراده ی خداوند به تطهیر گروه خاصی (پیامبر و اهل بیت) تعلّق گرفته و فرموده است: (عَنْكُمْ اَهْل الْبَیت)، معلوم می شود كه مراد اراده تكوینی است.
ثانیاً، عنایت ویژه ای كه در آیه دیده می شود، بهترین دلیل است بر این كه مراد اراده ی تكوینی است، زیرا اراده ی تشریعی با این توجه ویژه مطرح نمی شود; مثلا كلمه «إِنَّما» حصر را می رساند و نشان می دهد كه این اراده برای همگان نیست و تأكیدهایی كه در آیه وجود دارد، نظیر: «لِیذْهِبَ»، «یطَهِّرَ» و «یطَهِّرَكُمْ تَطْهِیراً» و این كه آیه در مقام مدح و تمجید است، همه ی این دلایل ثابت می كند كه اراده در این آیه تكوینی است نه تشریعی.[30]
3. به طور خلاصه، مضمون آیه این است كه اراده تخلف ناپذیر خداوند بر آن تعلق گرفته است كه اهل بیت از هر گونه ناپاكی و آلودگی ظاهری و معنوی پاكیزه بوده و در هر دو بعد عقل نظری و عملی از مصونیت الهی و عصمت برخوردار باشند. بنابراین، از این آیه به آسانی معلوم می شود كه گناه و اشتباه در ساحت قدسی اهل بیت - علیهم السلام - هرگز راه ندارد و آنها از عصمت كامل الهی برخوردار هستند.[31]
ب) آیه امامت
آیه دیگر كه گواه و شاهد قرآنی بسیار روشن بر عصمت امام است این آیه است كه فرمود:
(وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِكَلِمات فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُكَ لِلنّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیتِی قالَ لا ینالُ عَهْدِی الظّالِمِینَ);[32]
به یادآور زمانی كه ابراهیم را خدا به اموری آزمایش نمود و ابراهیم از عهده آزمون خداوند بر آمد، خدا به او فرمود: من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم، ابراهیم گفت: از ذریه و نسل من )چطور؟ (خداوند فرمود: عهد من به ظالمان نمی رسد.
درباره این آیه مباركه اولا، باید گفت كه از نظر شیعه امامیه، امامت همانند رسالت و نبوتْ عهد و منصب الهی است و تنها خداوند می داند كه چه كسی این سمت (امامت) را می تواند به عهده بگیرد.[33]
ثانیاً، نقل شده وقتی از برخی بزرگان سؤال شد كه این آیه به چه دلیل بر عصمت امام دلالت می كند؟ ایشان در پاسخ فرمود: بر اساس حصر عقلی، مردم از چهار قسم بیرون نیستند. یا در همه ی عمر ظالم و ستم گرند، یا در هیچ مرحله ای از عمر ظالم نیستند، یا در اول عمر ستم كارند و در پایان زندگی از ستم توبه می كنند، یا در آغاز عمر صالح اند، ولی در پایان عمر ستم می كنند، شأن حضرت ابراهیم بالاتر از آن است كه از خداوند درخواست كند كه مقام امامت را به گروه اول و چهارم بدهد، پس به یقین، دعای ابراهیم شامل حال این دو دسته نمی شود، اما گروه دوم و سوم، یعنی كسانی كه در همه ی عمر هیچ گاه اهل ستم نبودند، و افرادی كه در ابتدای عمر ستم كرده و در پایان توبه نمودند، خداوند از میان این دو گروه در این آیه فرمود: (لا ینالُ عَهْدِی الظّالِمِینَ)، یعنی گروه دوم را نفی كرده و فرموده است: كسی كه اهل ظلم و ستم باشد، عهد و منصب من به او نمی رسد. در نتیجه، تنها گروه سوم باقی می ماند كه هیچ گاه اهل ستم نبوده اند، پس آنان معصومند، لذا عهد الهی، یعنی منصب امامت مربوط به آنهاست.[34]
جمع بندی و نتیجه
از آنچه بیان شد، اولا، معلوم گردید كه دلیل و شاهد بر عصمت اهل بیت، قرآن كریم است، ثانیاً، به دلایل متعدّد اهل بیت - علیهم السلام - در عرف قرآن اسم خاص پنج نفر، یعنی پیامبر اكرم، علی مرتضی، فاطمه، حسن و حسین - علیهما السلام - است و شامل همسران پیامبر نمی شود.[35]
ثالثاً، از آن جا كه بر اساس روایات متعدّدی كه از طریق شیعه و سنّی آمده، آیه تطهیر در شأن پیامبر و علی، فاطمه، حسن و حسین - علیهم السلام - ، نازل شده، پس به تصدیق قرآن كریم، اهل بیت پیامبر دارای مقام عصمت هستند.

پایان


و من الله التوفیق
************



[28]. محمدتقی مصباح، آموزش عقاید، ج 2، ص 191; المیزان، ج 16، ص 329. در منابع ذیل نیز مطالبی در این زمینه آمده است: جعفر سبحانی، رسائل و مقالات، ص 545; محمدتقی جعفری، تفسیر، نقد و تحلیل مثنوی، ج 11، ص 143.
[29]. جعفر سبحانی، ج 4، ص 126; المیزان، ج 16، ص 325.
[30]. جوادی آملی، وحی و رهبری، مقاله ی 3، ص 217. هم چنین ر.ك: المیزان، ج 16، ص 311; محمدتقی مصباح، اصول عقاید 2 (رهنماشناسی)، ص 467; جوادی آملی، وحی و نبوت 7، ص 225; جعفر سبحانی، منشور جاوید، ج 5، ص 281; محمدتقی جعفری، شرح نهج البلاغه، ج 1، ص 196، جعفر سبحانی، رسائل و مقالات، ص 139; محمدتقی جعفری، تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی ج 11، ص 145.
[31]. بقره، آیه 124.
[32]. همان، آیه 124.
[33]. جوادی آملی، وحی و رهبری، مقاله ی 2، ص 176.
[34]. المیزان، ج 1، ص 274. در منابع ذیل نیز در این رابطه مسایلی مطرح شده است: جوادی آملی، وحی و نبوت، ص 222; محمدتقی مصباح، آموزش عقاید 2 (رهنماشناسی)، ص 460; جعفر سبحانی، الالهیات علی الهدی الكتاب و السنه و العقل، ج 2، ص 624; محمدتقی جعفری، شرح نهج البلاغه، ج 2، ص 274;جعفر سبحانی، اضواء علی عقاید الشیعه الامامیه و تاریخهم، ص 394.
[35]. المیزان، ج 16، ص 212; جعفر سبحانی، منشور جاوید، ج 5، ص 219