مقام معظم رهبری

[safirashgh]

بسم الله الرحمن الرحیم

اگر اجازه بدهید ادامه بحث عصمت را داشته باشیم


مسئله عصمت پیامبر و اهل بیت - علیهم السلام - جزء مسایل اساسی است،

لذا بسیاری از بزرگان درباره آن به گونه ای سخن گفته و بحث كرده اند. در این جا از مجموع مباحث آنها به طور خلاصه، چند محور مهم و اساسی طرح و تبیین می شود:


الف) از آن جا كه هدف از بعثت انبیا هدایت و راهنمایی انسان ها به سوی حقایق و وظایفی است كه خداوند برای بشر تعیین كرده است، و در حقیقت، انبیا و اوصیای آنان خلیفه و نمایندگان الهی در میان بشر و مأمور

ابلاغ دین خدا و هدایت بشرند، اگر خود آنان به دستورات دین و پیام رسالت شان عمل نكنند و گرفتار لغزش های علمی و عملی شوند، مردم هیچ گونه اعتمادی به آنان پیدا نمی كنند، در نتیجه، اهداف بعثت تحقّق

نخواهد یافت. بنابراین، حكمت بالغه و لطف خداوند اقتضا می كند كه فرستادگان او در هر دو بُعد عقل نظری و عملی از مصونیت كامل و عصمت برخوردار بوده، نه تنها دچار معصیت و گناه نشوند، بلكه سهو و نسیان نیز

در ساحت قدسی آنان راه پیدا نكند.


ب) دلیل عقلی دیگر آن است كه انبیا، گذشته از آموزش و ابلاغ احكام خداوند مسئول پرورش و تربیت مردم نیز هستند، لذا در قرآن كریم آمده است كه:

(لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یتْلُوا عَلَیهِمْ آیاتِهِ وَ یزَكِّیهِمْ وَ یعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَهَ).1[1]


بی تردید، این مهم (تربیت و تزكیه ی نفوس) در صورتی تأمین خواهد شد كه مربیان اصلاح و تربیت، خود ساخته، صالح و از هر گونه معصیت و نقص پاك و منزه باشند، و گرنه به طور مسلّم «فاقد شیء معطی شیء»2


[2]نخواهد شد.3[3] به همین دلیل، از قاضی عبدالجبار نقل شده كه گفته است: چون مردم به حرف كسی كه كردارش با گفتارش مطابقت ندارد، اطمینان حاصل نمی كنند، پس واجب است كه انبیا از چیزی كه سبب

عذاب و خروج آنان از ولایت الهی می شود، منزه باشند.4[4]


ج) دلیل دیگر آن است كه اطاعت و پیروی از پیامبران الهی واجب است و اگر آنان معصیت انجام دهند، وظیفه ی مردم در مورد آنها دو صورت خواهد داشت; اگر او را پیروی نكنند و هر كاری كه او انجام می دهد به جا

نیاورند، فایده ی بعثت از بین خواهد رفت، زیرا خداوند پیامبران را برای آن فرستاده كه مردم از كردار آنها به عنوان سرمشق و الگو استفاده كنند و با بهره گیری از آن سرمشق، خود را به كمال مطلوب انسانی شان

برسانند. و اگر پیروی كنند باید مانند آنان هر كاری را، گرچه خلاف و معصیت باشد، انجام دهند، در حالی كه هیچ پیامبری مردم را به گناه فرا نمی خواند و اساساً پیامبران برای هدایت و جلوگیری از معصیت فرستاده



می شوند، پس معلوم می شود كه گناه اساساً با انگیزه ی بعثت ناسازگار است و انبیا نباید گناه كنند.5[5]


د) نكته ی دیگر آن است كه اگر پیامبران معصوم نباشد و گناه انجام دهند، چند محذور و مشكل جدّی پیش خواهد آمد:


1. چون معصیت موجب فسق می شود، پس شهادت آنها پذیرفته نیست و عدم پذیرش شهادت پیامبر نقض غرض رسالت اوست.


2. اگر پیامبری گناه كند، سزاوار عذاب، نفرین و سرزنش خدا می شود، در حالی كه هیچ پیامبری سزاوار عذاب و نفرین نیست.


3. اگر كسی اهل معصیت باشد، اساساً به مقام نبوت نمی رسد و نمی تواند عهده دار رسالت شود، چون خداوند فرمود: (لا ینالُ عَهْدِی الظّالِمِینَ).6[6]


جمع بندی و نتیجه

اولا، تنها در سایه عصمت اطمینان مردم به پیامبران تحقّق پیدا می یابد.


ثانیاً، انبیا، گذشته از بیان احكام دین مسئول تربیت و تزكیه بشرند.

ثالثاً، چون اطاعت از پیامبر واجب است، پس هر كاری كه انجام می دهد، مردم نیز باید انجام دهند و یا دست كم برای آنان جایز است كه انجام دهند.

رابعاً، اگر پیامبر معصیت كند شهادت او پذیرفته نیست و سزاوار نفرین است و نمی تواند به مقام نبوت برسد.

با توجه به موارد یاد شده، عقل حكم می كند كه پیامبران الهی باید در هر دو بُعد علمی و عملی از هر گونه نقص و معصیت مصون و معصوم باشند و گرنه اهداف بعثت تحقّق نمی یابد.

گرچه در قرآن كریم جریان عصمت انبیا همانند عصمت فرشته گان به طور صریح مطرح نشده، لكن در برخی آیات اشاراتی درباره عصمت انبیا كه به طور كلی به چند دسته تقسیم می شود:

الف) آیات هدایت
1. قرآن كریم پس از آن كه تعدادی از پیامبران را اسم می برد خطاب به پیامبر خاتم می فرماید:

(أُولئِك الَّذِینَ هَدَی اللّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ);7[7]

اینان كسانی هستند كه خدا هدایت شان كرده است، پس به هدایت آنان اقتدا كن.
2. در آیه دیگر فرمود:
(مَنْ یضْلِلِ اللّهُ فَما لَهُ مِنْ هاد وَ مَنْ یهْدِ اللّهُ فَما لَهُ مِنْ مُضِلّ);8[8]

هر كه را خدا گمراه كند، دیگر او را هیچ راهنمایی نخواهد بود و هر كه را خدا هدایت كند، گمراه كننده ای ندارد.

مفاد آیه اول آن است كه پیامبران هدایت یافتگان هستند و بدون دغدغه ی خاطر باید از هدایت آنان پیروی كرد.

پیام آیه دوم آن است كه افرادی كه تحت پوشش هدایت الهی قرار دارند، هرگز دچار گمراهی نمی شوند. از جمع بندی این گونه آیات به آسانی معلوم می شود كه انبیا چون تحت هدایت الهی قرار دارند، هرگز گناه


نمی كنند. شكل منطقی استدلال به این آیات آن است كه هر نوع معصیتی گمراهی است و گمراهی در ساحت انبیا راه ندارد، پس معصیت در ساحت انبیا راه ندارد.





*****
[1]. به درستی كه خداوند بر مؤمنانی منت گذاشت كه فرستاده ای از جنس خودشان بر آنها مبعوث كرد تا آیات او را بر آنان تلاوت كند و آنها را تزكیّه نموده و كتاب و حكمت بیاموزند. (آل عمران (3) ص 164)
[2]. كسی كه خود چیزی ندارد نمی تواند به دیگران بدهد.
[3]. بند الف و ب در منبع ذیل مطرح شده: محمدتقی مصباح، آموزش عقاید، ج 2، ص 67; جعفر سبحانی، منشور جاوید، ج 5، ص 32.
[4]. همو، الالهیات علی الهدی الكتاب و السنه و العقل، ج 2، ص 157.
[5]. جوادی آملی، وحی و نبوت (تفسیر موضوعی 3)، ص 231.
[6]. بقره، آیه 124.
[7]. انعام، آیه 90.
[8]. زمر، آیه 36.