شرایط پذیرش دعا

[sumaye]

    شرایط حین دعا
1- شروع با «بسم الله »
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «لا یرد دعاء اوله «بسم الله الرحمن الرحیم » (14) ;

دعائی که اولش بسم الله الرحمن الرحیم گفته شود، رد نمی شود .»

ز شر دیو به درگاه ما بیار پناه

به آب مغفرت ما بشوی لوح گناه

کمر به خدمت ما بند روز و شب از جان

به هر چه امر کنیمت، بگوی «بسم الله »

2- حمد و ثنای خداوند، 3- صلوات، 4- اقرار به گناه
امام صادق علیه السلام فرمود: «ایاکم ان یسال احد منکم ربه شیئا من حوائج الدنیا والآخرة حتی یبدا بالثناء علی الله (15) ;

بپرهیزید از اینکه یکی از شما بدون مدح و ثنای پروردگارش از او چیزی از حاجت های دنیا و آخرت بخواهد، مگر اینکه با ستایش خداوند شروع کند .»

از آن حضرت سؤال شد: چگونه خداوند را مدح کنیم؟ فرمود: بگو: «یا من هو اقرب الی من حبل الورید، یا من یحول بین المرء وقلبه، یا من هو بالمنظر الاعلی، یا من لیس کمثله شی ء (16) ;

ای کسی که از رگ گردن به من نزدیک تری، ای کسی که بین انسان و قلب او حائل می شوی، ای کسی که در جایگاه بلندی، ای کسی که چیزی مانند او وجود ندارد .»

امام صادق علیه السلام فرمود: «ایاکم اذا اراد احدکم ان یسال شیئا من حوائج الدنیا والآخرة حتی یبدا بالثناء علی الله عزوجل والمدح له والصلواة علی النبی (17) ;

هرگاه یکی از شما خواست از پروردگار خود حاجتی در مورد دنیا و آخرت درخواست کند مبادا بدان مبادرت کند مگر اینکه ابتدا ستایش و مدح خدا نموده و درود بر پیغمبر صلی الله علیه و آله فرستد .»

بین خدا و بندگانش حلقاتی از مودت و محبت وجود دارد که مهم ترین این حلقات مودت و محبت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و آل طاهرین حضرتش هستند . خداوند درود و صلوات بر پیامبر اکرم و اهل بیت او را اجابت می کند و اگر حاجت دیگری در کنار این صلوات مطرح شود نیز به اجابت می رساند .

امام علی علیه السلام می فرماید: «اذا کان لک الی الله سبحانه حاجة فابدا بمسئلة الصلاة علی رسول الله ثم سل حاجتک فان الله اکرم من ان یسال حاجتین فیقضی احداهما ویمنع الاخری (18) ;

هرگاه از خداوند چیزی خواستی با صلوات بر پیامبر شروع کن و سپس حاجت خود را بخواه، به درستی که خداوند شانش بالاتر از این است که از دو چیزی که از او خواسته می شود یکی را اجابت کند و دیگری را اجابت نکند .»

و امام صادق علیه السلام فرمود: «لا یزال الدعاء محجوبا حتی یصلی علی محمد وآل محمد (19) ;

دعا پیوسته در پرده است تا بر محمد و آل محمد درود فرستاده شود .»

و نیز آن حضرت فرمود: «انما هی المدحة، ثم الثناء ثم الاقرار بالذنب ثم المسئلة (20) ;

همانا [هنگام دعا] اول مدح (بیان صفات خداوند)، بعد ستایش خداوند (اعتراف به نعمت و شکر او) و بعد اعتراف به گناه و سپس درخواست حاجت است .»

جان مرا جان تویی ، لعل مرا کان تویی

در دل ویران تویی، گنج نهانی مرا

یک نفس از پیش تو، گر بروم گم شوم

چون به تو آرم پناه، امن و امانی مرا

. . .

ای دوای درد بی درمان ما

وی شفای علت و نقصان ما

ای به ما آثار صنع تو پدید

وی تو پنهان در درون جان ما

ای تو هم آغاز و هم انجام خلق

وی تو هم پیدا و هم پنهان ما

عاجزیم از شکر نعمت های تو

عجز ما بین، بگذر از کفران ما

ای بدی از ما و نیکویی ز تو

آن خود کن، پرده پوش آن ما

5- نام بردن حاجت
قال الصادق علیه السلام: «ان الله تبارک وتعالی یعلم مایرید العبد اذا دعاه ولکنه یحب ان تبث الیه الحوائج فاذا دعوت فسم حاجتک; (21)

خداوند تبارک و تعالی خواسته بنده را - آنگاه که او را می خواند - می داند، اما دوست دارد خواسته ها به درگاهش شرح داده شود، پس هرگاه دعا کردی حاجت خود را ذکر کن .»

6- دعای پنهانی
خداوند متعال می فرماید:

«ادعوا ربکم تضرعا وخفیة » (22) ;

«پروردگارتان را از روی تضرع و در پنهانی بخوانید .»

و امام رضا علیه السلام می فرماید:

«دعوة العبد سرا دعوة واحدة تعدل سبعین دعوة علانیة; یک دعای بنده در نهانی برابر است با هفتاد دعای آشکار . (23) »

7- رقت قلب و گریه
قال الصادق علیه السلام: «اذا رق احدکم فلیدع (24) ;

هرگاه رقت قلب پیدا کردید، دعا کنید .»

رقت قلب اغلب موجب می شود که اولا غیر خدا از دل محو شود، و ثانیا قلب به کلی متوجه خداوند گردد . تا زمانی که دل نشکند و کاملا متوجه خدا نشود مانند ظرفی است که پشتش به طرف آسمان است و هر چه باران رحمت الهی ببارد قطره ای به داخل این ظرف نفوذ نخواهد کرد . قلب غیر رقیق هیچ بهره ای از رحمت دائم الفضل خداوند نخواهد داشت .

حافظ! ز دیده دانه اشکی همی فشان

شاید که مرغ وصل کند قصد دام ما

مرا در این ظلمات آنکه رهنمایی کرد

دعای نیمه شبی بود و گریه سحری

8- دعا برای همه
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «اذا دعا احدکم فلیعم فانه اوجب للدعاء (25) ;

هرگاه یکی از شما خواست دعا کند باید عمومی دعا کند، زیرا که آن برای دعا واجب تر است .»

عمومیت دعا به دو معنی است:

الف: دسته جمعی دعا کردن; به همین خاطر، شرط اصلی نماز استسقاء به جماعت نماز خواندن است .

ب: برای عموم مردم دعا کردن; به همین جهت است که در نماز شب بهتر است چهل مؤمن را دعا کنند و یا به طور کلی بگویند: «اللهم اغفر للمؤمنین والمؤمنات .»

9- واسطه کردن پیامبر و اهل بیت علیهم السلام
از داوود برقی نقل شده است که می گفت: «انی کنت اسمع ابا عبدالله علیه السلام اکثرما یلح فی الدعاء علی الله بحق الخمسة یعنی رسول الله وامیرالمؤمنین وفاطمة والحسن والحسین علیهم السلام (26) ; من همواره از امام صادق علیه السلام می شنیدم که بیشترین چیزی که امام صادق علیه السلام در دعا بر خداوند اسرار داشت، [دعا کردن] به حق اصحاب خمسه یعنی پیامبر، امیرالمؤمنین و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام بود .»

10- داشتن حالت خوف و رجا
در حین دعا باید به فضل پروردگار امیدوار و از نتیجه اعمال خود نگران و خوفناک باشیم .

امیرالمؤمنین علیه السلام خطاب به خداوند عرض می کند: «واجعلنی ممن یسارع فی الخیرات ویدعوک رغبا ورهبا (27) ;

[خدایا] مرا از کسانی قرار بده که در کارهای نیک شتابانند و تو را در حال بیم و امید می خوانند .»

و خداوند متعال می فرماید: «وادعوه خوفا وطمعا» (28) ; «خدا را در حال بیم و امید بخوانید .»

وجود مقدس امام سجاد علیه السلام در دعای ابوحمزه ثمالی به خداوند عرض می کند: «خیرک الینا نازل وشرنا الیک صاعد (29) ;

[خدایا] خیر تو بر ما فرود می آید و شر ما به سویت بالا می آید .

و نیز می گوید: «اذا رایت مولای ذنوبی فزعت واذا رایت کرمک طمعت (30) ; ای مولای من! چون به گناهانم می نگرم ناله ام بلند می شود و چون به گذشت تو نظر می کنم امیدوار می شوم .»

11- اصرار در دعا
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «ان الله یحب السائل اللحوح (31) ;

خداوند دعا کننده اصرار کننده را دوست دارد .»

گرم برانی از این در، درآیم از در دیگر

من آن گدا سمج مخلص، کنایه نفهمم

. . .

دکان عاشقی را بسیار مایه باید

دل های همچو آذر چشمان رودباری

12- ختم دعا به قول «ما شاءالله لاقوة الا بالله »
امام صادق علیه السلام فرمود: «ما من رجل دعا فختم دعاءه بقول ماشاء الله لاقوة الا بالله الا اجیب حاجته (32) ;

هیچکس دعایش را به قول «ماشاء الله لا قوة الا بالله » ختم نمی کند مگر اینکه حاجتش برآورده می شود .»