آیه روز

[نورالمجتبی علیه السلام]

خوب در این «إِيَّاكَ نَعْبُدُ» چند نکته را باید عرضه بداریم؛ نکته‌ی ‌اوّل این‌که این‌جا می‌گوییم فقط تو را می‌پرستیم، در جملات عربی باید بگویند «نَعْبُدُکَ» اوّل فعل می‌آید بعد فاعل و بعد مفعول، روال کار این است بعد یک قاعده‌ای ‌است در ادبیات عرب می‌گویند «کُلُّ مَا وَجَبَ التَّأْخيرُهُ يُفيدُ تَقدیمُهُ الْحَصْر» ‏هر چه که باید در آخر قرار بگیرد اگر او را مقدم بداریم افاده‌ی ‌حصر می‌کند و برعکس آن هم همین طور است، آنچه که باید در اوّل قرار بگیرد اگر در آخر قرار بگیرد باز افاده‌ی ‌حصر می‌کند «نَعْبُدُکَ» فعل و فاعل و مفعول، می‌پرستیم تو را این‌جا حصر نیست معنای آن نیست که غیر تو را ‌نمی‌‌پرستیم، امّا اگر گفتیم «إِيَّاكَ نَعْبُدُ» و «إِيَّاكَ نَعْبُدُ» اگر مفعول را جلو آوردیم در حالی که جای او آخر کلام است، این‌جا افاده‌ی ‌حصر می‌کند یعنی فقط و فقط تو را می‌پرستیم، این یک نکته البته یک نکته‌ی ‌ظریف دیگری را هم در این‌جا بیان کردند و آن این‌که مؤمن در مقام گفتگوی با پروردگار اوّل نام او را می‌برد و بعد نام خود را اوّل به او توجّه می‌کند و بعد به خویشتن اگر بگوییم «نَعْبُدُکَ» اوّل خود را مطرح کرده‌ایم در کلام و بعد او را کما این‌که درباره‌ی ‌پیغمبر اکرم این‌چنین است، در غار وقتی که آن همراه پیغمبر اکرم مضطرب بود و نگران که الآن دشمنان و کفار فرا می‌رسند و ما را دستگیر می‌کنند، پیغمبر اکرم فرمودند که «لا تَحْزَنْ إِنَّ اللهَ مَعَنا» نفرمودند با من است خدا، فرمودند خدا با ماست یعنی اوّل کلمه‌ی ‌الله را آوردند بعد خویشتن را، بعضی‌ها گفتند یک تفاوت لطیفی است بین کلام حضرت موسی بن عمران (سلام الله علیه) و کلام پیغمبر اکرم درباره‌ی ‌قوم موسی وقتی که مضطرب می‌شوند که الآن فرعونیان به ما می‌رسند حضرت موسی فرمودند که «كَلاَّ إِنَّ مَعي‏ رَبِّي سَيَهْدين‏»[4] با من است پروردگار من به زودی راه را به من نشان می‌دهد که چه کنم که همین‌طور هم بود، خداوند خطاب کردند به او که عصای خود را به دریا بزن و منطقه‌ی ‌خشکی پدیدار شد و بنی اسرائیل عبور کردند، پیغمبر اکرم در بحرانی تقریباً در همان حالت فرمودند: «إنَّ اللهَ مَعَنا» خدا با ماست، در حقیقت یک لطافت تعبیر در این‌جا دیده می‌شود که اوّل خدا را مطرح می‌کند، بعضی‌ها گفتند غیر از این‌که «إِيَّاكَ نَعْبُدُ» جهت حصر دارد، جهت یک حرمت و ادب کلام در آن رعایت شده می‌گوییم «إِيَّاكَ نَعْبُدُ» تو را می‌پرستم، ‌نمی‌گوییم که من می‌پرستم تو را که اوّل خود ما مطرح شده باشیم.
برگرفته از سایت دکتر سید محسن میرباقری