آفات علم و حكمت*

[safirashgh]

بسم الله الرحمن الرحیم


5. غفلت: حضرت علی ـ علیه السّلام ـ : «هر كس غفلت كند، نادان ماند».[11] «آنكه مغلوب غفلت شود دلش می‌میرد.»[12]
6. آرزو: پیامبراكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ : «آن كه به دنیا رغبت ورزد و آرزویش را در آن دراز گرداند، خداوند دلش را به اندازه رغبتش به آن كور می‌كند.»[13]
7. تكبر و غرور: تكبر و غرور علمی هم در زمینه علوم به دست آمده آفت است و هم باعث می‌شود انسان از كسب مراحل علمی برتر و بالاتر محروم بماند و خود را از همگان بالاتر بداند و هیچ گاه به حقیقت دست نیابد. امام كاظم ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «كشت در دشت هموار می‌روید و نه در سنگلاخ و همینطور حكمت در دل فروتن آباد بارور می‌شود و نه در دل متكبر سركش».[14]
8. طمع: پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ : «طمع حكمت را از دلهای دانایان می‌برد.»[15]
9. خشم: امام صادق ـ علیه السّلام ـ : «خشم دل حكیم را نابود می‌كند. هر كس مالك خشم خویش نباشد، مالك خرد خویش نیست.»[16]
10. تعصب: پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ : «هر كس در دلش دانه خردلی از تعصب باشد خداوند او را روز قیامت با اعراب جاهلی برانگیزد.»[17]
11. پرخوری: پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ : «دل هنگام پری شكم حكمت را بیرون می‌اندازد.»[18]
12. جدال و مراء: حضرت علی ـ علیه السّلام ـ : آن كه مجادله به باطلش زیاد شود كوری‌اش از حقیقت ماندگار شود.[19]
علامه مجلسی (ره) می‌گوید: مراد از جدال، مناظره به منظور غلبه بر طرف مقابل و مراد از مراء، جدال و اعتراض بر سخن دیگران بدون داشتن هدف و غرض دینی است. اینها آن گاه نكوهیده و از آفات علم به شمار می‌روند كه هدف شخص اظهار برتری خود و نه اثبات حقّ یا ردّ باطل باشد، كه در این صورت شخص، دیگر به دنبال كشف حقیقت نیست و صرفاً درصدد اظهار برتری است كه منجر به انحراف از مسیر صحیح خواهد شد.[20] لذا پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ به این گونه عالمان وعید جهنّم داده‌اند: «من تعلّم العلمَ لیبالی به العلماء أو لیماری به السفهاء أو یصرفُ وجوهَ النّاس اِلیه أدخَلهُ الله النّار»؛[21] هر كس علم بیاموزد تا به وسیله آن بر دانشمندان مباهات و فخرفروشی نماید یا با سفیهان ممارات و جرّ و بحث كند یا چهره‌ها را به سوی خود برگرداند، خداوند او را داخل آتش خواهد نمود.»
اینها نمونه‌هایی از آفات و موانع علم و حكمت، برگرفته از بیانات پیشوایان دین اسلام است و تنها با مدنظر قرار دادن و رفع این موانع است كه طالب علم می‌تواند جان خویش را از چشمه معرفت سیراب نموده و علمش را در مسیر كمال خویش و تكامل بشریت به كار بندد، و در غیر اینصورت علم تنها وبال و موجب ظلمت باطنی او خواهد بود.


****************



[11] . غرر الحكم، ج 5، ح 7686، ص 144.
[12] . غرر الحكم، ج 3، ح 8430، ص 293.
[13] . تحف العقول، ص 60، (موسسه النشر اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، چ چهارم، 1416 ق).
[14] . تحف العقول، ص 396 و 504.
[15] . كنز العمال، ج 3، ص 495، ح 7576، حسام الدین هندی، (موسسه الرساله، بیروت، 1409 ق).
[16] . الكافی، ج 2، ص 305، ح 13، (دار الكتب الاسلامیه، تهران، 1362، چ چهارم).
[17] . الكافی، ج 2، ص 308، ح 3، (دار الكتب الاسلامیه، تهران، 1362، چ چهارم).
[18] . تنبیه الخواطر، ج 2، ص 119.
[19] . غرر الحكم، ج 5، ح 8115، ص 230.
[20] . بحار الانوار، ج 70، ص 399 و 400، (بیروت، 1403 ق).
[21] . كنز العمال، ج 10، ص 197، حسام الدین هندی، (موسسه الرساله، بیروت، 1409 ق).


امید که هرگز بر علم اندکمان مغرور نشده و برای بهبود خود و جامعه ی پیرامون استفاده نماییم . آمین

والسلام


السلام علی من تبع الهدی