عصمت ائمه (سلام الله علیها)

[کبوتر حرم]

سلام

یكی از نكات كلیدی برای اینگونه پرسشها ، تمایز نهادن میان امر و نهی «مولوی» و «ارشادی» است.
در امر و نهی «مولوی» ، خودِ سرپیچی از فرمان، زیانبار است; چراكه حرمت و منزلت كسی كه پیروی از او لازم بوده، نادیده گرفته شده است.
اما امر و نهی «ارشادی» ، به منزله ارشاد و راهنمایی به حكم عقل است و صِرف سرپیچی از آن، ضرر و زیانی در پی ندارد. امر و نهی پزشكان، نمونه روشنی از این دست است ؛ وقتی كه پزشك به خوردن دارویی فرمان می دهد و یا بیمار را از انجام عملی برحذر می دارد، نه از آن رو است كه خود را مولا و صاحب اختیار و بیمار را عبد و بنده خود بداند، بلكه فرمان وی بیانگر وجود رابطه ای مثبت بین خوردن دارو و درمان بیماری است. بدیهی است كه اطاعت و سرپیچی از این فرمان، به خودی خود، سود و زیانی ندارد; بلكه، تنها، پیامدهای واقعیِ مربوط به متعلَّقِ آن، دامنگیر بیمار می گردد.

یك از راههای تشخیص مولوی یا ارشادی بودن امر و نهی، توجه نمودن به علتی است كه برای حكم بیان می گردد. مثلا از عبارت « از انجام این كار بپرهیز زیرا آتش دوزخ را در پی خواهد داشت » مولوی بودن نهی استفاده می شود. اما اگر گفته شود : « این عمل را ترك كن، وگرنه دچار فلان مشكل دنیوی می گردی » چیزی جز ارشادی بودن نهی، برداشت نمی شود.
در داستان آدم علیه السلام نیز شواهد فراوانی، بر ارشادی بودن نهی، مهر تأییدمی زنند،از جمله دو شاهد مهم زیر از قرآن :

ش1) آیات 117 تا 119 سوره طه، پیامد استفاده از «شجره ممنوعه» را گرفتار شدن به سختیهای زندگی دنیوی دانسته اند، نه دور شدن از ساحت قرب الهی. و این، خود، دلیل روشنی بر ارشادی بودن نهی است كه سرپیچی از آن، جز مشكلاتِ مورد اشاره، مفسده دیگری در پی ندارد. از اینجا این نكته روشن می گردد كه مقصود از «ظلم» در آیات دیگری كه نتیجه بهره گیری از آن درخت را، ظالم خوانده شدن آدم و حوا می دانند، ظلم به خود و روا داشتن سختیها بر خویشتن است، نه گناه و خروج از دایره عبودیت.

ش2) از آیه 38 سوره بقره، چنین برمی آید كه تكالیف الهی و امر و نهی عقوبت زا ، تنها از زمان هبوط آدم و حوا علیهما السلام آغاز گشته اند و عالَمِ پیش از آن، عالَم تكلیف نبوده است تا سخن از نافرمانی و گردنكشی در برابر شریعت الهی به میان آید (کما اینکه در تفسیرالمیزان هم این نکته ذکر شده)