مقالات قرآني

[هُدهُد صبا]

آداب جدل و گفتگو در قرآن کریم



قرآن -

مقالات قرآنی

« مَا یُجَادِلُ فِی آیَاتِ اللَّهِ إِلَّا الَّذِینَ کَفَرُوا فَلَا یَغْرُرْکَ تَقَلُّبُهُمْ فِی الْبِلَادِ ﴿۴﴾ جز کسانی که کفر ورزیدند کسی در آیات خداوند جدال و ستیزه نمی کند پس تحرّک آنان در شهرها تو را نفریبد.
جدال دو نوع است:

الف: جدال نیکو که سیره ی انبیاست و نوعی گفتگو و تلاش برای ارشاد مردم است. چنان که کفار به حضرت نوح علیه السلام می گفتند: تو برای ارشاد ما بسیار جدل و تلاش می کنی. ( یا نوح قد جادلتنا فاکثرت جدالنا )[۱]
ب: جدال باطل که به منظور محو یا کم رنگ کردن حقّ، انواع طرح های انحرافی و باطل را به میان می آورد. ( و جادلوا بالباطل لیدحضوا به الحقّ )[۲]

در مسایل علمی و عقیدتی باید از جدل پرهیز کرد مگر با روش نیکو؛ « وَلَا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْکِتَابِ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ »[۳] . « جَادِلْهُم بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ »[۴].

نمونه هایی از جدل و گفتگو نیکو:

الف: حضرت ابراهیم علیه السلام نمرود را به خدا پرستی دعوت کرد و فرمود: خدایی را پرستش کن که مرگ و حیات به دست اوست، نمرود گفت: مرگ و حیات در دست من نیز هست می توانم دستور اعدام دهم یا یک اعدامی را آزاد کنم.

ابراهیم علیه السلام فرمود: خداوند نظام را آن گونه طراحی کرده که طلوع خورشید از مشرق است، تو خورشید را از مغرب ظاهر کن، نمرود مبهوت شد.[۵]

ب: قرآن کریم بارها در گفتگو با مخالفان اظهار داشته که اگر کتابی مثل من یا ده سوره مثل: سوره های من یا یک سوره مثل من بیاورید، من دعوت خود را پس می گیرم. حتی به آنان فرموده که از هر کس می خواهید برای همکاری دعوت کنید ولی بدانید که هرگز حتی یک سوره مثل قرآن نخواهید آورد.[۶]
ج: جدال باطل با تحریک شیطان است. « …إِنَّ الشَّیَاطِینَ لَیُوحُونَ إِلَى أَوْلِیَآئِهِمْ لِیُجَادِلُوکُمْ… »[۷]
مفاسد جدال:
۱- سبب گمراهی است. « ما ضل قوم بعد هدی کانوا علیه انما اوتوا الجدل »[۸] هیچ گروه هدایت شده ای منحرف نشدند مگر به خاطر جدال های ناروا.
۲- سبب قهر الهی است. « من جادل فی خصومة یغیر علم لم یزل فی سخط الله حتی ینزع »[۹] هر کس بدون
آگاهی در مورد نزاع به جدال بپردازد، در قهر الهی است مگر آنکه از جدال دست بردارد.
۳- مایه ی پشیمانی است: « ایاک و اللجاجة فان اوّلها جهل و آخر ها الندامة »[۱۰] از لجاجت که زمینه جدال است دوری کن که آغازش نادانی و پایانش پشیمانی است.
روش گفتگو و جدال نیکو:
۱- از رقیب، دلیل بخواهد. « قل هاتوا برهانکم »[۱۱]
۲- از اول خود را برتر نبیند. « انّا و ایاکم لعلی هدی او فی ضلال مبین »[۱۲]
۳- آن چه را حق است بپذیرد گرچه به دلیل مصلحت آن را رد کند. « فیهما اتم کبیر و منافع للناس و اثمهما اکبر »[۱۳]
۴- به رقیب، فرصت فکر کردن بدهد. « و ان احد من المشرکین استجارک فاجره »[۱۴]
۵- ادب و متانت را رعایت کند. « لاتسبوا الذین یدعون من دون الله عدواً »[۱۵]
۶- منصف باشد و همه را به یک چشم نبیند. « فریق منهم »[۱۶]
۷- سخن منطقی بگوید. « قولاً سدیداً »[۱۷]
۸- سخن نرم بگوید. « قولاً لیّنا »[۱۸] [۱۹]

---

۱- هود، ۳۲


۲- غافر، ۵


۳- عنکبوت،۴۶


۴- نحل، ص۱۲۵


۵- مضمون۲۵۸ بقره


۶- مضمون ۳۸ یونس، آیات ۲۲و ۲۳ بقره


۷- انعام، ۱۲۱


۸- نهج الفصاحة، حدیث ۲۶۴۸


۹- همان، حدیث ۲۸۶۵


۱۰- همان، حدیث، ۱۰۰۸


۱۱- بقره، ۱۱۱


۱۲- سبأ، ۲۴


۱۳- بقره، ۲۱۹


۱۴- توبه، ۶


۱۵- انعام، ۱۰۸


۱۶- آل عمران، ۲۳


۱۷- احزاب،۷۰
۱۸- طه، ۴۴


۱۹- دقایقی با قرآن، قرائتی، ص۱۸۲-۱۸۴

http://emamjavad.com/%D9%85%D9%82%D8%A7%...B%8C%D9%85