معنای پیروزی از دیدگاه قرآن

[boshra]

پیروزى در قرآن كریم در معنایى گسترده‌‌تر از پیروزى ظاهرى و مادى به كار رفته ورسیدن به فلاح و فوز اخروى نیز‌‌از سوى خداوند پیروزى دانسته شده است.[4]قرآن كریم در آیات متعددى بر این اصل تأكید مى ورزد كه پیروزى تنها از سوى خداوند است (صفّ/61،14) و به صراحت آن را از دیگران نفى مى‌‌كند:«و مَاالنَّصرُ اِلاّ مِن عِندِ اللّه».(آل‌‌عمران/3،126؛ انفال/8،10)[5] قرآن كریم پیروزى و غلبه ایمان راستین بر كفر را سنت الهى مى‌‌داند[6] و بهمؤمنان بشارت و وعده فتح و ظفر مى‌‌دهد؛ مادامى كه آنان به لوازم ایمان خود پاى‌‌بند باشند.[7] وعده پیروزى اسلام (توبه/9،33؛ صفّ/61،9)، انبیا(صافّات/37،171؛ مجادله/58،21)، حزب اللّه (مائده/5،56؛ مجادله/58،22) وجنداللّه (صافّات/37،173) نیز در همین راستاست.
انتظار و امید دو عنصراساسى ى ایجاد انگیزه در انسان است. قرآن نیز با بهره‌‌گیرى از این دوعنصر، مسلمانان را به انتظار براى فرا رسیدن وعده الهى بر پیروزى خود دعوت كرده، (سجده/32،30)[8] توصیه مى‌‌كند كه همواره به این مطلب امید داشته باشند. (نساء/4،104)[9]
دائرة المعارف قرآن كریم، جلد 6، صفحه 554
خداوندپیروزى ظاهرى كافران را حقیر مى‌‌شمارد:«اَلَّذینَ یَتَرَبَّصونَ بِكُمفَاِن كَانَ لَكُم فَتحٌ مِنَ‌‌اللّهِ قَالوا اَلَم نَكُن مَعَكُم و اِنكَانَ لِلكـفِرینَ نَصیبٌ قالوا اَلَم نَستَحوِذ عَلَیكُم و نَمنَعكُممِنَ المُؤمِنین...».(نساء/4،141) دراین آیه شریفه پیروزى و فتح مسلمانان به خداوند نسبت داده شده، در حالى كه از پیروزى كافران به «نصیب» تعبیرشده است. برخى از مفسران این مطلب را اشاره به كم مقدار بودن بهره كافراناز پیروزى دانسته‌‌اند كه تنها شامل دنیاى آنان است.[10]
در آیات قرآن آنجا كه هدف اطاعت الهى است پیروزى و شكست یكسان است: «...‌‌و مَن یُقـتِلفى سَبیلِ اللّهِ فَیُقتَل اَو یَغلِب فَسَوفَ نُؤتیهِ اَجرًاعَظیما»(نساء/4،74)، با این حال یارى اسلام و اعمال نیك وقتى قبل ازپیروزى و سیادت ظاهرى باشد ارزشمندتر است: «... لا یَستَوى مِنكُم مَناَنفَقَ مِن قَبلِ الفَتحِ و قـتَلَ اُولئِكَ اَعظَمُ دَرَجَةً مِنَالَّذینَ اَنفَقوا مِن بَعد».(حدید/57،10)[11]
ازمنظر قرآن پیروزى مادى تنها از راه جنگ و جهاد به دست نمى‌‌آید، بلكه گاهى این صلح است كه پیروزى را تضمین مى‌‌كند. صلح حدیبیه نمونه روشنى براى این مطلب است: «اِنّا فَتَحنا لَكَ فَتحـًا مُبینـا».[12] (فتح/48،1) مفسران این صلح را برترین پیروزى شمرده‌‌اند.[13] در میان آیات قرآن به مواردى ازپیروزیهاى مسلمانان اشاره شده است. البته مفسران در مورد این آیات آراى گوناگونى دارند و در مورد شأن نزول آنها اتفاق نظر وجود ندارد. این پیروزی ها عبارت است از پیروزى در بدر[14] (آل عمران/3، 126؛ انفال/8،10)،حدیبیه[15] (فتح/48،1، 24، 27)، بنى‌‌قریظه[16](احزاب/33، 26‌‌ـ 27)،بنى‌‌نضیر[17] (حشر/59، 2، 6)، تبوك[18] (توبه/9،‌‌42، 48، 83، 94)، حنین(توبه/9، 25‌‌ـ‌‌26)، خیبر[19](فتح/48، 18،20، 27) و مكه[20](فتح/48،1،18؛ نصر/110، 1 ـ 2؛ صفّ/61،‌‌13)
پیروزى نهایى چنان‌‌كه قرآن آن را ترسیم مى‌‌كند، رهایى از آتش جهنم و ورود به بهشت است[21] (توبه/9، 111؛ آل عمران/3، 185) و‌‌پیروزى مادى وسیله‌‌اى براى امتحان* و آزمایش است.[22] قرآن مسلمانان را هنگام پیروزى به تسبیح‌‌خداوند و استغفار دعوت مى‌‌كند. (نصر/110،1ـ3) و با یادآورى پیروزیهاى گذشته به‌‌تقوا (آل عمران/3،123) و شكرگزارى (آل‌‌عمران/3،123،انفال/8، 26) فرا مى‌‌خواند.
دائرة المعارف قرآن كریم، جلد 6، صفحه 555
ادامه دارد.
پی نوشت:
[4]. مجمع‌‌البحرین، ج 2، ص 281، «زكو»؛ ج 3، ص 426، «فلح»؛ مجمع‌‌البیان، ج 1، ص 90؛ تفسیر قرطبى، ج 1، ص 182.
[5]. مجمع‌‌البیان، ج 4، ص 438؛ تفسیر شبر، ص 102.
[6]. المیزان، ج 4، ص 27.
[7]. المیزان، ج 5، ص 116.
[8]. تفسیر قرطبى، ج 14، ص 112؛ فتح القدیر، ج 4، ص 258؛ المیزان، ج 16، ص 268.
[9]. الوجیز، ج 1، ص 340؛ المیزان، ج 5، ص 63.
[10]. تفسیر بیضاوى، ج 2، ص 269؛ تفسیر ابى السعود، ج 2، ص 245؛ المیزان، ج 5، ص 116.
[11]. مجمع البیان، ج 9، ص 386؛ تفسیر قرطبى، ج 17، ص 156؛ تفسیر شبر، ج 1، ص 503.
[12]. مجمع البیان، ج 9، ص 181؛ تفسیر قرطبى، ج 16، ص 260؛ تفسیر بیضاوى، ج 5، ص 199.
[13]. مجمع‌‌البیان، ج 9، ص 182؛ تفسیر قرطبى، ج 16، ص 260.
[14]. مجمع البیان، ج 2، ص 829؛ ج 4، ص 808.
[15]. الكشاف، ج 4، ص 331، 341، 345.
[16]. تفسیر بیضاوى، ج 3، ص 379.
[17]. مجمع البیان، ج 9، ص 387، 391.
[18]. مجمع البیان، ج 5، ص 51، 55، 86، 93.
[19]. الكشاف، ج 4، ص 340 ، 346.
[20]. الكشاف، ج 4، ص 331، 810؛ تفسیر بیضاوى، ج 4، ص 58، 160.
[21]. تفسیر قرطبى، ج 8، ص 171؛ تفسیر نسفى، ج 1، ص 196.
[22]. التبیان، ج 1، ص 155.

منبع:www.maarefquran.com