با دو حدیث از رسول خدا (ص) این بحث را شرع می کنیم، ایشان فرموده اند: روزه بگیرید تا تندرست بمانید.

همچنین پیامبر خدا فرمودند: خداوند به یکی از پیامبران بنی اسرائیل وحی کرد، به طایفه ات خبر بده هیچ بنده ای یک روز را برای خشنودی من روزه نمی گیرد، مگر آن که تن او را سالم می دارم و او را پاداشی بزرگ می دهم.در طب قدیم نیز روزه اهمیت خاصی داشته است. فیثاغورث و بقراط برخی از امراض را با روزه معالجه می‌کردند و ابن سینا فصلی از کتاب قانون را به مداوا با روزه اختصاص داده است.

دکتر الکسی سوفورین دانشمند شهیر روسی می‌گوید: «جسم به هنگام روزه به جای غذا از مواد داخلی استفاده کرده و آن ها را مصرف می‌کند و بدین‌وسیله خود را پاکیزه می‌سازد.»
اکثر بیماری‌های حاد و مزمن را می‌توان به وسیله روزه بهبود بخشید یا از شدت آن ها کاست. بهترین درمان بیولوژیکی این است که به وسیله دفع مواد مضر، سلامت فرد را تامین نماییم. به محض این‌که نیروهای نوسازی موجود زنده، در هنگام روزه فعال و آزاد شوند، تصفیه مواد زائد حاصل از متابولیسم ایجاد می‌گردد. مشاهدات علمی تفاوت بین روزه‌داری و گرسنگی را نشان داده‌اند.
نوعی داوطلبی واقعی توام با آسایش درونی لازمه روزه‌درمانی است. وضع فکر بیمار، در هدایت اعمال متابولیک تمام بدن تأثیر اساسی دارد. روزه‌داری سبب افزایش قدرت انقباضی قلب و دفع چربی‌های زائد می‌گردد.
آثار مثبت جسمی زیادی در افراد سالم و بیمار، برای روزه‌داری بیان شده است که از جمله:
- اثر بر سوخت و ساز بدن،
- غلظت هورمون‌ها،
- فعالیت کلیه‌ها، آزمایش‌های کبدی،
- دستگاه گوارش،
- دستگاه قلب و عروق،
- آثار عصبی و روانی،
- اثر بر الکترولیت‌ها و شاخص‌های خون‌سازی،
- اثر بر کاهش وزن و ... می‌باشد.
- شیوع حملات صرعی در روزه‌داران ماه مبارک رمضان کاهش می‌یابد.
- روزه‌داری سبب کاهش افسردگی، افکار پارانوئیدی و وسواس می‌گردد و عزت نفس فرد را افزایش می‌دهد.
ماه رمضان را از آن جهت ماه صبر نامیده‌اند چون صابر و روزه‌دار خود را از تأثیر درگیری‌ها، شکوه ‌ها و آلام می‌رهاند و خویشتن را از آنها باز می‌دارد. صبر یکی از طرق سلامت و بهداشت روانی است که در روزه‌دار تجلی می‌یابد.
متن فوق مطلبی بود درج شده در روزنامه همشهری در سنوات گذشته که تقدیم گردید و به عنوان یک مثال برای فهم ساده تر این موضوع می توان میز کار یک کارمند را در نظر گرفت که به مرور زمان هر چند آن کارمند مرتب باشد باز به دلیل مشغله کاری از انجام کارهای جزئی باز می ماند و کشوها، وسایل و ملزومات اداری و فایلهای ذخیره شده در رایانه کاری ایشان نا مرتب، شلوغ و حاوی موارد اضافی و غیر ضرور می گردد چه برسد به اینکه این فرد، کارمندی نامرتب و نامنظم نیز باشد. حال اگر مدتی از مشغله کاری این فرد کاسته شود، فرصتی می یابد تا به سراغ انجام کارهای جزئی عقب مانده و نظافت و مرتب کردن این نابسامانی ها بپردازد، کشوهای میز کاری خود را تمیز کند و لوازم و مدارک غیر ضرور را از کشو و فایلها و روی میز خارج نماید و فایلهای ذخیره شده بر روی رایانه خود را ساماندهی نماید، چیزی شبیه خانه تکانی شب عید که ما ایرانیان به عنوان یک رسم هر ساله انجام می دهیم و برای خود فرصتی فراهم می کنیم تا به موارد جزئی تر رسیدگی کرده و تمام اشیاء و فضاهای دور از چشم در خانه هایمان را نیز نظافت و مرتب کنیم.
با گرفتن روزه ما این فرصت را به طبیعت مدبره بدنمان، که ذیل اراده حق تعالی می باشد، می دهیم تا با کاسته شدن از کار اصلی و مشغله ای که روزانه با خوردنهای پی در پی به آن تحمیل می کنیم یعنی هضم و تدبیر غذاهای خورده شده، وقت بیشتری برای انجام کارهای جزئی تر داشته باشد و به ساماندهی و تنظیم تمامی سیستم ها و سیستمهای فرعی بدنمان بپردازد و فضولات اضافه را دور کند و به اصطلاح یک خانه تکانی اساسی در بدنمان انجام دهد.
شهید دكتر سید رضا پاك نژاد در مجموعه ای كه " اولین دانشگاه و آخرین پیامبر" نام دارد و رساله دوره دكترای ایشان بوده، در خصوص روزه داری و شستشوی مواد مسموم بدن بوسیله روزه آورده است:
فردی را در نظر بگیرید كه يازده ماه تمام بدون وقفه انواع مواد غذایی به بدنش وارد شده اند، و وضع زمانی بدتر می شود که ورود این مواد غذایی بدون رعایت تدابیر خوردن و آشامیدن باشد و از روي قاعده علمي و نظم بهداشتي نباشد ولی از طرفی خروج كهنه ها و فاسدها كه بوسيله ريه، كليه، كبد و پوست و... انجام مي گيرد بحساب و نظم است، ريه ها سموم را به نظم خارج مي سازند و كليه ها زهرها را به حساب دفع مي كنند و كبد به ترتيب مخصوص آنها را دور مي نمايد، لاجرم انبارهاي ذخيره اي، درست و مرتب پر نشده اند و متابوليسم شايد بصورت سوخته و نيم سوخته درآيد و ايجاد بيماريهاي تغذيه اي از اين نيم سوخته ها باشد كه اگر به وسيله روزه گرفتن نظم و حسابي در كار ذخائر بدني به وجود نيايد سبب پيدايش پيش آمدهاي ناگواري گردد و حتي در پايه هاي منابع ذخيره اي شكافي به وجود آيد ( اين خود دليلي بر اثبات اهمیت روزه داري است)
براي صادرات بدن فرض كنيد چرخ دندانه داري است و براي وارداتش نيز به همين نحو چرخ دندانه دار ديگري.
زماني بدن به اعتدال و خوشي است كه اين دو چرخ دندانه هائي داشته باشند كه خوب در يكديگر جاي گيرند و بچرخند اما دندانه هاي واردات چون حسابي و نظمي نداشته و خوردن و آشاميدنها منظم نيست ولي دندانه هاي چرخ صادراتي به حساب است و از روي غرائز تعبيه گرديده لذا بايد دندانه هاي چرخ وارداتي را با روزه داري تعمير و منظم و پاك و روغن كاري نمود و اين همه اعمال با يكي دو روز روزه متوالي انجام نخواهد پذيرفت.
اينكه مي گوئيم صادرات بدن مرتب و وارداتش ناميزان است راست مي گوئيم!
كليه و كبد و ريه و پوست و... كه ارگانهاي صادراتي اند همه به نظم اند، كليه حتي فراموش نمي كند كه آدمي در شب احتياج به خواب دارد نبايد براي ادرار كردن بيدار شود لذا به تناسب تاريكي و سنگيني خواب از ترشحات خود كاسته و كمتر ادرار به وجود مي آيد، پوست همينطور و ريه ها و كبد و...
اما واردات آنچنان نامنظم است كه گاه آدمي بجاي طيبات و غذاهاي پاكيزه و سالم، به دست خود غبارها، دودها، و ناشايست هاي ديگر را به حساب واردات كشور بدن بسويش سرازير مي نمايد و در نتيجه حوض متابوليكي كه طاق تحمل فشارها و صدمه ها را ندارد شكاف برداشته آدمي را بروز سياه و روزگار سياه مي نشاند.
مي دانيم در شهرها، بخصوص شهرهاي صنعتي كه هواي آلوده دارند و داراي مقداري گازهاي فلزات سنگين مانند سرب و جيوه و آهن مي باشد . اين گازها از راه ريه ها همراه هواي تنفسي وارد بدن مي شود و مثلاً سرب روي گلبولهاي قرمز خون بافتهای عصبي و استخواني ثابت شده ايجاد كم خوني وعصبانيت و لاغري و دردهاي استخواني مي كند و در صورتيكه با گرسنگي ملايم ( روزه)، اسيدوز ترشي خون بالا رود اين مواد سمي گفته شده از محل هاي خود خارج شده وارد جريان خون گرديده از كليه ها دفع مي شوند يعني در حقيقت پيوسته حوض متابوليكي گفته شده به دفع سموم اشتغال دارد.
بدن مانند منبع ذخيره شده اي است از آنچه بنام خوردنيها و آشاميدنيها به آن وارد مي شود و چون بسياري از اعضاء براي دفع سموم در تلاش مداوم هستند لازم است به بدن فرصتي به منظور خوب عملي ساختن دفع سموم داده شود كه جز با روزه داري و منظم ساختن كيفيت و كميت مواد وارداتي به بدن صورت تحقق نخواهد پذيرفت!
سئوال: عوض شدن مايع و مواد بين بافتي و پاك شدن بدن از سموم در ماه رمضان اين معني را مي دهد كه خالق ما با اين دستور مخلوق خود را ساليانه بطور مستمري يك ماه ميهماني كرده بقيه سال آنها را بخودشان وا مي گذارد!
جواب: اعمال بدن بوسيله دو دستگاه تنظيم كننده بسيار مهم اداره مي شوند. 1) دستگاه عصبي 2) دستگاه هورموني يا غدد مترشحه داخلي .
دستگاه عصبي آن دسته از فعاليت هاي بدني را كه به سرعت تغيير مي يابند اداره مي كنند مانند حركات ارادي- انقباض عضلاني و بسياري از اعمال مترشحي غدد- دستگاه هورموني با اعمال گوناگون سوخت وساز بدن پيوستگي داشته اعمال نظم دهنده سرعت واكنشهاي شيميائي سلولها- ترتيب عبور مواد از جدار ياخته ها و ساير پديده هاي متابوليكي سلولي مانند رشد و ترشح و.. را بعهده دارند، آنچه اهميت دارد اثرات هورموني است كه بعضي در زمان كوتاهي حدود ثانيه اتفاق مي افتد ولي بيشتر آنها پس ازچند روز آغاز شده هفته ها، ماهها و حتي سالها دوام مي يابند. لذا چگونگي عمل دو دستگاه كنترل كننده عصبي و هورموني اختلاف زيادي با هم دارند ( غده فوق كليوي- قسمت مغزي آن- و هيپوفيز خلفي با تحريكات عصبي ترشح خود را آغاز مي كنند و بطور كلي اصلاح هر كدام براي اصلاح ديگري نافع است).
با توجه به اثرهاي ماهيانه و ساليانه هورمونها كه حتي دوام اثرشان سالهاي متمادي نيز در بسياري موارد باقيست اين نكته را روشن مي سازد كه:
- با شركت ساليانه, يك ماه در ضيافتي كه به نام پروردگار برقرار است مي توان بقيه سال را به بركت ميزبان معظمش در نعمت تعادل ترشحي و در نتيجه در نعمت سلامتي بسر برد. بدين ترتيب كه هورموني از هيپوفيز مقدار ترشح ادرار را متعادل مي سازد.
- به اثبات رسيده كه بين لوزالمعده و فوق كليوي ارتباط بسيار نزديكي برقرار است.
- محقق داشته اند به تدريج با بالارفتن سن ترشحات هورموني لوزالمعده كاهش مي يابد ولي غدد فوق كليوي هورموني توليد مي كند كه مرور زمان در آن بي تاثير است.
- اخيراً ولاديميرنيكي تين استاد بيوشيمي با سالها آزمايش و تجربه و تحقيق بر روي موشهاي صحرائي به اثبات رساند بوسيله گرسنه، نگهداشتن موشها با متد مخصوص مي توان عمر متوسط دو سال و نیم آنها را به چهار سال و نيم رساند، پرفسور نامبرده معتقد است كه اگر غدد فوق كليوي مدتي گرسنگي بكشند ناچار مي شوند هورمونهاي اضافي را كه موجب عدم تعادل شده اند بخورند از اينرو:
اگر در طول سال پيش آمدهاي ناگواري اعم از سوء تغذيه يا غير از آن تعادل ترشحات غددي را بهم زده باشند روزه مي تواند تعادل مجددي بين آنها براي مدتها برقرار سازد.
و لذا آوردن اين جمله معروف، "يك روزه ميهمان و صد ساله دعاگو" بجاست كه: روزه دار يك ماه ميهمان است و يازده ماه دعاگو.