۲۰ دي ۱۳۹۲, ۱۰:۵۰ صبح
شوخی و خنده و مزاح در اسلام
در قرآن کریم، تعابیری آمده که در کلام مفسران قرآن، به شوخی و مزاح، معنا شده است.
۱٫ هَزل:
خداوند سبحان در آیه «إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ وَ ما هُوَ بِالْهَزْلِ»[۱] از قرآن کریم به عنوان سخن جدا کننده حق و باطل و نه سخن شوخى بردار، یاد میکند. هزل در تفاسیر قرآن کریم به مقابل جدی،[۲] مزاح[۳] و لعب[۴] تفسیر شده است.
۲٫ فُکاهه:
بعضی از مفسران قرآن کریم، «فَکِهین» در آیه ۳۱ سوره مطفّفین را از «فکاهه»؛ به معنای شوخی، مزاح و خنده گرفتهاند.[۵]
این آیه و آیات قبل ناظر به این مطلب است که بدکاران و کفار، پیوسته به مؤمنان مىخندیدند، خندهاى تمسخرآمیز و تحقیر کننده، و هنگامى که از کنار جمع مؤمنان مىگذشتند، آنها را با اشارات چشم و ابرو مسخره مىکردند و هنگامى که به نزد خانواده خود باز مىگشتند، با شوخی و بذله گویی، از آنچه انجام داده بودند، اظهار خوشحالى مىکردند.[۶]
در روایات از شوخی به مزاح و دُعابة تعبیر شده است:
۱٫ مزاح:
پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله) میفرمود: «اِنّىٖ لَاَمْزَحُ وَ لاٰ اَقُولُ اِلاّٰ حَقّاً؛[۷] من شوخى مىکنم، ولى جز سخن حق نمىگویم».
۲٫ دُعابة:
فضل بن ابى قرّه مىگوید: امام صادق (علیه السّلام) فرمود: «هیچ مؤمنى نیست، مگر اینکه در او دُعابه است. عرض کردم: دعابه یعنى چه؟ فرمود: مزاح و شوخى». [۸]
حضرت على (علیه السّلام) فرمود: «کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لَیَسُرُّ الرَّجُلَ مِنْ أَصْحَابِهِ إِذَا رَآهُ مَغْمُوماً بِالْمُدَاعَبَة:[۹]رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله)، هرگاه یکى از اصحاب خود را اندوهگین میدید، او را به وسیله شوخی خوشحال میکرد».